Bismillahirrahmanirrahıym!
Halife İnsan:Kimin Halefi?
«Hani Rabbin meleklere 'ben yeryüzünde bir halife yaratacağım' demişti de melekler, 'Ya Rabbi sen yeryüzünde kar-gasalık çıkaracak kanlar dökecek birim mi yaratacaksm? Oysa biz seni Överek tesbih ediyor, takdis ediyoruz' dediler, Allah meleklere 'ben sizin bilmediklerinizi bilirim' dedi.
Allah Adem'e bütün isimleri öğretti. Sonra bütün nesneleri meleklere göstererek, 'haydi eğer davanızda haklı iseniz bunların isimlerini bana söyleyin' dedi. Melekler 'Ya Rabbi, Sen yücesin, bizim Senin bize Öğrettiklerin dışında hiçbir bilgimiz yoktur, hiç şüphesiz Sen herşeyi bilirsin ve yaptığın yerindedir', dediler.
Allah Adem'e 'ey Adem bunlara o nesnelerin adlarını bildir' dedi. Adem, meleklere bütün nesnelerin isimlerini bildirince Allah, Onlara: 'ben size göklerin ve yerin bütün gizliliklerini, ayrıca sizin bütün açığa vurduklarınızı ve içinizde sakladıklarınızı bilirim dememiş miydim?' dedi.»[1]
“Halife kelimesi, h-l-f (halefe) kökünden türemiştir. Halefe, geride kaldı, sonradan geldi anlamındadır. Halife, selefin yerini alan, sonradan gelen (nesil), istihlâf edilen, birinin yerine bırakılan demektir. Aynı zamanda bu kelimenin kapsamı içinde vekâlet ve yöneticilik de vardır. Hilâfet, halife olmak, halifelik, reislik, başkanlık, birinin yerine geçmek, onun adına iş yapmak ve onu temsil etmek anlamına gelir. Istılahta ise; "Hz. Peygamber (s.a.s.)'den sonra, Ona halef olarak mü'minlere emîr olmak" şeklinde tarif edilmiştir. Bey'at sonucu mü'minler adına tasarruf yetkisine sahip olan ve ahkâmın tatbikini sağlayan kimseye halife denir. Halife’nin çoğulu halâif ve hulefâ’dır. İstihlâf ise, birini halife (temsilci/ardçı) kılmak anlamındadır. H-l-f (halefe) kökünden türeyen kelimeler Kur'an'da çokça (127 yerde) geçer. Ama konumuzla direkt ilgili olarak halife kelimesi Kur'an'da 2 yerde (2/Bakara, 30 ve 38/Sâd, 26), halife'nin çoğulu halâif 4 yerde (6/En'âm, 165; 10/Yûnus, 14, 73; 35/Fâtır, 39), Hulefâ kelimesi de 3 yerde (7/A'râf, 69, 74; 27/Neml, 62) geçer. İstihlâf kelimesi ise Kur'an'da 4 ayette (6/En'âm, 133; 7/A'râf, 129; 11/Hûd, 57; 24/Nûr, 55) zikredilir. Yine konuyla dolaylı ilgili half kelimesinin de 2 ayette (7/A'râf, 169; 19/Meryem, 59) geçtiği görülmektedir. “[2]
Kur’anAdemle ilgili olarak ve Ademin Evlatları hakkında; 1- İnsan;'Eşref-i mahlukat’tır 2- İnsan;'Allah’ın halifesi’dir 3- İnsan;'Özgür irade sahibi’dir. Bu üç konu üzerinde düşünmeye değer konulardır ve 'İnsan' olmak,bu üç konuya Vahyin getirdiği açılımı yakalaybilmeye bağlıdır. İnsan eşrafi mahlukat oluşu;yeryüzü ve semavatta yaratılmışların içinde merkezdeki tek varlık oluşudur.İlahi Alaqaya birinci derecede mazhar olan İnsandır.Yeryüzü ve semavat İnsanın hizmetine sunulmuştur. İnsanın özgür irade sahibi olması bir vakıa ve imtihandır. İnsan kendi özgür iradesiyle tüm zorluklara ve tuzaklara rağmen iradesini Rabbinine has kılarsa; yüz akıyla imtihanı vermiş ve el İnsan olmuştur.İnsanın Allah'ın Halifesi oluşu;irade sahibi tek varlık olması ve esmasını temsile liyakatlı yaratılmasıdır.
Beşerden el İnsan’a
İnsanın Halife olarak yaratılması, iradesi üzerinde Halife kılınması,insanın tüm duygu,düşünce eylemlerinden oluşan ilişkilerini kapsayacak ve kuşatacak sonuçları olan bir durumdur.İnsan Halife olarak yaratılmamış olsaydı,bir tür melek,yada fıtri olarak nefsini kötülükten ve haramdan uzak tutmaya ayarlanmış bir tür olurdu,Allahu Alem.Zira kainatta şuurlu ve şuursuz,canlı ve cansız tüm yaratılmış varlık alemi (İnsan ve Cin hariç) Rabbin iradesine boyun eğer bir şekilde yaratılmıştır.Allah’ın iradesi dışında İnsandan başka hiçbir varlığa,bir irade ve kendi iradesi üzerinde hakim olma rolü verilmemiştir.Çünkü Allahın iradesi tüm kainatı kuşatmış, herşey O’nun koyduğu Sünnetullah ve Adetullah çervesinde olup/bitmekte,akıp/gitmektedir.İnsana gelince burada farklı bir durum vardır.Ve bu nedenlede Allah;“Ben yeryüzünde bir Halife yaratacağım!” buyurduğunda tüm Melekler hayrete düşmüşlerdir.Çünkü bu olağan bir durum değildir.Velevki daha önce de böyle bir varlık yaratılmış olsun,bu olağandışı durumu değiştirmemektedir.Buradaki olağan dışılık Allah’ın İradesinin dışında kendi iradesi olan ve bu iradesini özgürce ve hiçbir zorlama olmadan kullanabilecek bir türün yaratılmış olmasıdır.Yani İnsanın İradesi üzerinde Allah kendi adına insanı halef kılmasıdır.Davud Aleyhisselamı yeryüzüne “Halife“ kılması gibi.İnsanın İradesi üzerine halef kılınması ile insanın eşya üzerine yada bir ülke üzerine halef kılınması arasında mahiyet farkı yoktur.Allah İnsan’ın İradesini kullanmada onu muhayyer bırakmıştır. Ama İnsanın iradesini kullanırken ondan Hak ve adalet ilkeleri ile kullanmasını beklemektedir.[4] Hak ile iradesini kullanacakmı,yoksa hevasına uyarak iblisin ayak izlerinimi takip edecek? Balçıktan yaratılan Adem;halife insan olarak tarih sahnesine çıkartıldı.Ademin çocukları ise,sudan yaratıldı ve beşer olarak yeryüzü sahnesinde yerini aldı. İradesi üzerinde Hak ile hükmetmesi durumunda el insan’a dönüşecek ve Ademin varisi olmaya hak kazanacaktır.[5] Hak ile iradesini kullanacakmı kullanmayacakmı, Ancak insandırki, Allah; İnsana Vahyederek,ona iki yolu gösterdi.[6] Bu iki yoldan hangisine yöneleceğine kendi iradesi ile insan karar verecekti.Çoğunlukla İnsan kolay yolu seçti, Aqabeye (Zor yola) yönelmedi.Bunlar Ashabı Me’şeme dir. Kolay yolu,nefsin istediği yönü seçenlerdir. Halife olarak yaratılma hikmetine uygun olarak İradesini Allah’a teslim edenler ise; Ashabı Meymene ve Sabigun[7] olarak vasıflandırıldılar.Halife olarak yaradılış hikmetinin dışına çıkmayarak nefislerini zulümden koruyanlar ve Kurtuluşa erenler Bunlardır. Ashabı Meş’emenin yeri ise;Rablerine nankörlük etmeleri ve nefislerine zulmü bulaştırdıklarından dolayı gidecekleri yer Haviyedir.
Hilafet Görev Bilincini Kuşanmaktır.
Hilafetin görev fonksiyonu kulluk ve ibadetin boyutlarını aşar. İnsana verilen irade,duygu ve düşünce,merhamet ve yardımseverlik fonksiyonları ile Rabbin terbiyesinde Mugarrebun Mertebesine (Öncüler) ulaşması, Allahın Halife Yaratma Muradının gerçekleşmesi anlamına gelecektir. İnsanda Halife olma enerjisi ve yeteneği vardır,esfele safiliyne inme temayülü olduğu gibi. İnsanın bu gün geldiği bilimsel seviye,Ona verilen bu yetenek sayesindedir. Tıbbi,elektronik,bilgisayar alanlarındaki son gelişmeler İnsanın Halife olarak ne denli farklı ve üstün donanımlara sahip olduğunu göstermektedir. Burada asıl sorun,insan enerji ve yeteneklerini kendi iradesiyle Hayrda mı yoksa şerdemi kullanacağı sorunudur. İradesini Hayr yönünde kullanması,İnsanı Halife kılar,Şer yönünde kullanması durumunda ise esfelesafiliyn derecesine indirir. Bu Meleklerle İnsan arasındaki farktır. Halife insanın meleklerden üstün olması bundandır. Rasulullah Halife İnsana en güzel örnektir. Onda iman edenler için güzel örnekler olmasına dikkat çekilmesi, beşerden el insan olma seyrinde güzel bir örneklik oluşturmuş olmasıdır. Halife olma iradesini gösterenler Rasulullah gibi olma iradesini göstermek zorundadır.
“Bizim nasıl Allah'ın muradı olduğumuzu anlamak için, Şeytan'ın neden secde etmeyi reddettiğini bilmemiz lazım. Bu aynı zamanda varoluş, anlam ve amaçla ilgili bizim hikâyemizdir.Kur'an bakış açısından gökler ve yer ve aralarındaki muazzam tabiat insan için ve insanın yararına yaratılmıştır (35/Fatır, 12-13). Dünya varlık âleminde biriciktir (35/Fatır, 27-28). Göklerin ve yerin boşa yaratıldığını ancak hakikati inkar edenler söyleyebilir (38/Sad, 27; 44/Duhan, 38-39.) Bugüne kadar sahip olduğumuz bilgilerden hareketle şöyle bir sonuca varmamız mümkün: Uzayda yer alan sistemler bizim içinde yer aldığımız Samanyolunu, Samanyolu Güneş sistemini ve Güneş sistemi de bizim dünyamızı bu kıvamda tutmak üzere fonksiyon görmektedirler. Uyduyuz, ama değerli bir inci gibi her türlü tehlikeye karşı kenarda-kıyıda saklanmak üzere böyle tutuluyoruz. Bütün bu sistemler "Allah'ın mülküdür" ve belli bir vakte kadar bizim yararımıza çalışıyorlar ”[8] Bu yüzden namaz kılmayan Müslüman -ki Müslüman bittabi namaz kılar- Şeytan gibi Allah'ın azametini ve muradını ve insanın saygınlığını, yani aslında kendi asli misyonunu ve şerefli rolünü reddeden kimsedir. Namaz kılmamak Şeytan'ın suçuna iştirak etmek, Allah'ın muradına karşı olmak, onun tezini kanıtlamasına yardımcı olmak suretiyle kendimizi de inkar etmeye kalkışmak demektir.Tüm itaatsizlikler bu anlama gelmektedir. Adaleti ve kıstı ayakta tutmakta böyledir. Adaletsizlik şirktir. Adaletin ayakta tutulduğu bir vasatta ancak Tevhidden bahsedilebilinir. Bu yüzden şirk adaletsizliğin fasid hali, Adalet ise Tevhidin nimetidir.Ki büyük bir adaletsizlik ve zulüm dürki, El İnsana yakışmayan her düşünce ve eylem;şeytanı Allah karşısında haklı çıkartma anlamına gelmektedir.Oysa İnsanın itaatsizlik için yaratılmış olduğunu kimse iddia etmemektedir. Allah'a itaat adalettir.
“Fakat melekler bu konuda hiçbir şey bilmemektedirler. Çünkü sınırlı bir bilgi ile yaratılmışlardır. Bu bilgileri ile ancak Allah'ı överek tesbih edebilir, O'nu ibadetle kutsayabilir ve kendi özel şartlarında yaşayabilirler. Böylece Allah onlardan yeryüzündekileri tanımalarını istemekte ve önlerindeki cahilliği aydınlatmaya çalışmaktadır. Onlar ise bilgisizliklerini tam bir İtaat ve kutsama ile itiraf ediyorlar. Allah onların bu düşüncelerini daha da pekiştirmek amacıyla Adem'den bildiklerini onlara Öğretmesini istiyor. Adem de bunların hepsini onlara öğretiyor. Böylece imandan kaynaklanan bilgi tamamlanıyor, deney yolu ile de ispatlanmış oluyor ve bu bölüm, mutlak ilmi yalnız Allah'a ait olan, buna karşılık tüm yaratıklara da sınırlı bilgiyi veren sürekli, kapsamlı ilahi gerçekliği aşılamaya çalışan ayetle sona eriyor. Buna göre her yaratık bir görev için yaratılmıştır. Bu kez herkes kendi görevini bilmelidir. Bilmediği zaman Allah'ın işlerine burnunu sokmamakdır. Allah'ın ona öğretmesini beklemelidir ya da hikmetini ve sırrını bilmese de her şeyin Allah'ın hikmetine göre meydana geldiğini kabul eden bîr huşu içinde hareket etmelidir.”[9]
Hulasa
Allah’a itaatsizlik Günahtır.Doğruluğun karşıtı da sapıklıktır.Zulüm;Allah’ın yaratış hikmeti ve amacının dışına taşmaktır. Eylem ve düşünme olarak bu böyledir.İnsan itaatkar olsun diye yaratılmıştır. Ama isyana eğilimide vardır. İtaat meyli ve donanımı da, Asiliği ve tuğyanıda kendi eliyledir. Kolaya meyyal,zora ise iştahsızdır. Kanma,kandırılma konusunda insan zayıftır.Hatırlayacak olursak;Adem Cennette yaşaması için değil,Dünya da yaşaması için yaratılmıştır. İnsanlığı yeşertmek için. Adem’in ve eşi Havva nın yaratılıp yerleştirildiği Cennet,Ölümden Hesap Gününden sonraki Cennet değildir. Orada, yeryüzündeki serüveninde en zayıf noktası konusunda tecrübi bir donanım elde etsin,bu zayıf noktasının apaçık düşmanının kullandığı zaafı olduğunu görsün murad edilmiştir. Adem hata yada farketmez bir günah işledi ve Cennetten Kovuldu. “Biriniz birinize düşman olarak oradan inin “ dendi. Adem “Tevbe “etti. Ve Allah’ta Onu affetti. Onun günahı bilerek ve ısrarla işlenmiş bir günah değildi. Aldanarak işlemişti. Nihayetinde o bir insandı ve günah işlemeye de temayüllü yaradılmıştı.Ve unutulmaması gereken bir hususta Allah Ademi Cennet için değil Yeryüzü (Dünya) için yaratmıştı. Adem öyle bir varlıktı ki o aldanmaya mutlaka düşecekti. Öyle de oldu. Ve yaratılış maksadına uygun olarak Adem’in Yeryüzü serüveni başladı. İnsan’ın iblisle mücadelesi İlk Cennette başladı.Bu Ademin Yeryüzü serüveni boyunca Şeytan ve Güçleri ile İnsanlığın Mücadelesi tarihinin başlangıcıdır. Hakla Batılın Mücadelesi bu mücadeledir. Tüm Muvahhidlerin şeytan ve şeytani güçlerle mücadelesi Kıyamete kadar sürecektir. Kıyamet tarihin,yeryüzü serüveninin sonudur.
«De ki ey nefislerine karşı aşırı giden kullarım, Allah'ın rahmetinden ümit kesmeyin. Allah bütün günahları bağışlar; Çünkü o esirgeyen ve bağışlayandır.»[10]
Allah’ın Halife olarak yarattığı Adem’in, yaratılış serüveninin başında İblis’in itaatsizliği,kovulmuşluğu ve Halife İnsanı yoldan saptırıcı ayartıcılığı ile karşılaşıyoruz. Ve ilk Halife İnsan Adem’e hayatının başlangıcında esaslı bir aldatma ile onların ayaklarını Cennetten nasıl kaydırdığını öğreniyoruz. İnsanın Halifeliği ile İblisle mücadele arasında sıkı bir ilişki olduğu muhakkak. Halife insan; iblisin tüm iğvalarına,kandırmalarına ,vesveselerine pirim vermeyen,kovulmuş iblisi ve yandaşları olan kişi,kurum ve kuruluşları tekzip edip gayrimeşruluğa mahkum etmekle yükümlüdür. Ve bu yükümlülük Onun Halifeliğini belirleyen önemli bir husustur ve Rabbin Nas tarafından verilmiş bir görevdir. Ademin balçıktan yaratılıp ona isimler öğretilerek Halifeleştirilmesine karşılık,Ademoğulları “atılmış bir sudan” belli bir dönem ana rahminde dünyaya hazırlanan bir beşer olarak yaratılmıştır. Beşer olarak yaratılan Ademoğulları, ilim ve hikmetle,Ademin varisi el insana yükselmesi için bir seyrü suluk izlemesi gerekmiştir. Balçıktan yaratılmış Adem ile atılmış bir sudan yaratılmış Oğulları arasındaki farktır. Adem bizatihi Allah tarafından insanı kamil olarak yaratılmıştır. Oğulları ise şehvet suyundan beşer olarak yaratılmıştır. İradesiyle iki yol ayrımına bırakılmış; Allah’ın iradesine boyun eğib iradesini Allah’a teslim eden bereş,insan olmayı kendi eliyle kazanması murat edilmiştir. Böylece Ademoğlu Ademin varisi olmaya hak kazanacaktır.
Hz.İmam Ali’nin ve hem de İmam Sadık (Sa) şöyle buyurdukları nakledilmiştir.:”Bil ki insanın yaratılış şekli, Allah’ın mahlukatına en büyük hüccetlerindendir; İnsan Allah’ın eliyle yazdığı kitaptır,Allah’ın hikmetiyle kurduğu bir şehirdir,alemlerin suretinin toplamıdır,levhi Mahfuzdan bir özettir,o her gaip olana şahittir, her hayra götüren dosdoğru yoldur ve cennet ve cehennem arasındaki yoldur.”
“Neticede insan,Allah’ın yaratıklarına Halifesidir;ilahi surette yaratılmış varlıktır,beldelerinde tasarruf edendir,Allah’ın isimleri ve sıfatları ile süslenmiştir,Allah’ın mülk ve melekut aleminin hazinelerinde tasarruf hakkı vardır,ruhu ilahi alemlerden üflenmiştir,zahiri mülk ve melekut nüshasıdır,batını ise hiç ölmeyen hay olan Allah’ın hazinesidir.” [11]
Makam ı Nun; yaratılmışın çıkabileceği en son makam. Nun; Yüce Allah’ın zatında eriyen ,fani olan muheymin meleğinin halidir.Allah’ın cemali ve zatının tecelligatı karşısında derin bir “Hayranlık” anında donup kalan ve hayranlığı biteviye devam etmekte olan Müheymin Meleğinin sembolüdür. Nun üstü açık bir daireye benzediğinden,yukarı doğru iki ucu ile insanı andırır. Hayranlıktan donup kalan insanın “nun” gibi iç alemine dalması, Meleklerden de üstün Halife İnsanın ulaşacağı son menzildir. Nerden nereye? Çok cahil ve nankörlükten Makam ı Nun derecesine. Ademoğlunun kadim serüveni!
Nun Makamına bir tek Ademin çıkması bile Halife olarak İnsanın yaratılmasına değerdir ve Allah’ın muradının gerçekleştiğini gösterir. Ve düşünün ki, Allah’a kullukta yarışan,çabalayan,didinen,canlarını veren,mallarını tüketen,dünyadan yüz çeviren milyonlarca insan ve Nun Makamı….
Hakikat Kitab’ın satırlarında yazılıdır.İmanla keşfedilir,Kalple özümsenir.Hal ile dışa vurulur.Şahitlik tam da budur.Bunun içinse başta hakikati kulluk için arama iradesi gerekir.İradesini kulluk bilincine odaklayan kişiyi Rabbi hidayetine yöneltir.Şeytanın musallat olamıyacağı,olsada yoldan çıkartamayacağı Halife İnsan,bu İnsandır.Nefsi mutmain.Allah ondan razıdır,o Rabbinden.
İblisin tüm engellemelerine rağmen,beşerin çoğunluğunu; sıratı mustakıymden döndürmüş olsada,gaflete sürüklesede başta peygamberler,nebiler olmak üzere sayısız salih,mü’min Allah’ın muradı İlahisini gerçekleştirmiştir ve gerçekleştirmeye de devam etmektedir. Rahman ve Rahıym olan Allah yegane kudret sahibidir. Tüm yaratılmış O’nun azameti karşısında boyun eğmiştir.
Elhamdulillahirabbilalemiyn!
[3] Kalem Süresi 21-22
[4] 38/Sad;26"Ey Davud! Şüphesiz seni, yeryüzünde halife (hükümran, iktidar sahibi) kıldık. Öyleyse, insanlar arasında adaletle hükmet. Hevâ ve hevese uyma. Yoksa seni Allah yolundan saptırır. Doğrusu, Allah'ın yolundan sapanlara, hesap gününü unutmalarına karşılık çetin azap vardır."
[5] Ademin durumu,neslinden gelen Ademoğullarının durumu gibi değildir. Adem balçıktan yaratıldı.Ona Rabbi eşyanın isimlerini öğretti ve O,yaratılışın bizatihi öğretici seyri boyunca insanı kamil olarak ayağa kalktı. Onun haline ilk konuşmaya başladığında melekler şaşkınlık geçirdiler ve zanlarından dolayı Allah’tan özür dilediler. Ademoğlu Cedleri Adem gibi değildir. Şehvet anındaki sudan yaratıldılar ve ana rahminden beşer olarak yeryüzüne avdet ettiler. Mükellefiyet yaşına geldiklerinde sorumlulukları başladı. İki yol’dan birine yöneldiler. Bu iki yoldur ki;biri, beşer olan ademoğlunu el insana ulaştıracak,diğeri; beşer Ademoğlunu azıtıp saptırarak esvele safiliyne düşürecektir.
[6] 90 Beled 10: “Ve ona iki YOLU göstermedikmi?!”
[7] 76 İnsan 5/"şüphesiz en iyiler,gerçek erdem sahipleri mizacı kâfur olan bir tastan içerler. Allah'ın kullarının taşıra taşıra içeceği bir kaynak. O erdem sahipleri ki ahidlerine sadakat gösterirler ve şerli şiddeti yayılıp büyüyen bir günden korkarlar. İçleri çektiği hâlde yiyeceği, miskine, yetime ve esire yedirirler.Kendi kendilerine fıldaşarak 'Biz sizi ancak Allah'ın rızası için doyuruyoruz, sizden bir karşılık ve teşekkür beklemiyoruz. Doğrusu sıkıntı ve dehşet dolu bir Gün’de Rabbimize verielecek hesab yüreğimizi titretiyor.’ derler. Allah da O Günün şerrinden onları korur. Onlara aydınlık ve sevinç verir.Ve Onları sarsıcı sıkıntılara karşı sabrettikleri için kutlu bir bahçe ve ipekten giysiler ile ödüllendirir.”
[11] İmam Ruhullah
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder