İslami Yönetim Anlayışı
Tarihi Vasat,İlkeler, Temenniler
Vahiy ve Rasulullah’ın dilinde; Devlet ve Siyaset
Atilla MORÇOL
İslam yönetim anlayışına getirdiği ilkelerin başında adalet gelir. Adalet,eşitlik (kıst) ,özgürlük konusunda İslamın gösterdiği hassasiyet; yönetimlerin meşruiyetleri açısından bir göstergedir. Adalet ve kıst ne anlama geliyor? Yöneticilerin halka karşı uygulamada muhayyer olduğu bir ilkemidir? Akide ile bir irtibatı varmıdır? Adalet Allah’ın ve mü’minlerin esmaından ve vasıflarındandır. Zulum mü’minin vasfı olamayacağı gibi insan menşeili siyasi otoritenin de siyaseti/ameli olamaz. İslam Adalet, eşitlik (Kıst) sevgi ve merhamet (Hikmet) temelli bir yönetim dilemektedir. İslam Devleti;despot,zora başvuran, ceberut bir devlet olamaz. Zira İslam barış demek, sevgi ve selamet demektir. Dinde zorlamanın olmadığı bir Dinin devleti, vatandaşlarına nasıl siyasetini dikte edebilir, istibdat uygulayabilir?. Allah bireyi baskı ve zorlama altına almadan, gönüllülük temelinde İslama teslim olmasını, kendisine ibadetleri ve kulluğu özgür iradesiyle yapmayı dilerken!. İmtihanda zaten böyle özgür bir vasatı gerekli kılar. Aksi durumda imtihan vasatı; Allah’ın muradı dışında bozulmuş olur. Toplum denen Vasatta; aktif olan,insiyatifi elinde tutan; kendi rengini topluma verecek, iktidar mevkiine toplumun arzu ve isteği ile gelecektir. Eğer toplumda iyiler yükümlülüklerini yerine getirmeyerek toplumun gerisine düşecek olursa toplum, ehil olmayanları iktidar mevkiine getirecek, toplumla birlikte iyilerde bu musibetten payını alacaktır. Böyle bir özgür vasat, iyileri daha iyi,aktif iyi, sürekli iyi hale getirecek ve ‘iki günü eşit olan ziyandadır’ ikazı manasını bulacaktır. Vahiy'de geçen yönetim ilkeleri ile ilgili ayetlere toplu olarak bir bakalım:
-Nisa 004.58-“Hiç şüphesiz Allah Emanetler’i Ehli’ne Teslim etmenizi ve İnsanlar arasında hükmettiğiniz zaman Adalet’le hükmetmenizi emrediyor. Bununla Allah Size ne Güzel Emir veriyor. Doğrusu Allah İşiten'dir, Gören'dir.” -Nahl 016.90-“Elbette Allah Adalet’i, İhsan’ı, Yakınlar’a vermeyi emreder. Fahşa’dan Münker’den ve Zorbalıklar’dan sakındırır. Size Öğüt vermektedir. Umulur ki Öğüt alıp düşünürsünüz.”
-A’raf 007.29-“ De ki: "Rabb'im Adalet’le davranmayı emretti. Her Mescid yanında Yüzleriniz’i doğrultun ve Din’de O'nun için Muhlisler olarak O'na Dua edin. İlkin Sizi yarattığı gibi döneceksiniz."
- Şura 042.15- “ Şu halde Sen bundan dolayı Dawet et ve emrolunduğun gibi İstiqamet tuttur. Onların Hewaları’na uyma. Ve de ki: "Allah'ın indirdiği her Kitab'a inandım. Aralarınızda Adalet yapmakta emrolundum. Allah Bizim de Rabb'imiz Sizin de Rabb'inizdir. Bizim Amellerimiz bizim sizin Amelleriniz sizindir. Bizimle sizin aranızda bir Tartışma konusu yoktur. Allah bizi bir arada toplayacak ve Dönüş O'nadır."
042.37-Büyük Günahlar’dan ve Fahşa’dan kaçınanlar ve gazablandıkları zaman Bağışlayanlar,
042.38-Rabb'lerine İcâbet edenler dosdoğru Salat’ı kılanlar, İşler’i kendi aralarında danışarak (Şura) olanlar ve kendilerinden Rızıq olarak İnfaq edenler,
042.39-Ve haklarına Tecawüz edildiğinde Birlik olup karşı koyanlar’dır.
042.40-Kötülüğün Karşılığı Onun Misli olan Kötülük’tür. Ama kim affeder ve Islah ederse artık onun Ecr’i Allah'a aittir. Gerçekten O Zalimler’i sevmez.
-Kasas 28/55 “ Boş sözü işittikleri vakit ondan yüz çevirirler ve, "Bizim işlerimiz bize, sizin işleriniz de size. Selam olsun size (bizden size zarar gelmez). Biz cahilleri istemeyiz" derler.
-Maide 005.42-“Onlar Yalan’a kulak tutanlardır. Haram Yiyiciler’dir. Sana gelirlerse aralarında hükmet ya da onlardan yüz çevir. Eğer onlardan yüzçevirecek olursan Sana Hiçbir Şey’le zarar veremezler. Aralarında hükmedersen de Adalat’le hükmet. Elbette Allah Adalet’le hükmedenleri sever.”
-Nisa 004.135-“Ey İman edenler, kendiniz, Anne-babanız ve Yakınlarınız aleyhinde bile olsa, Allah için Şahidler olarak Adalet’i Ayakta tutanlar olun. İster Zengin olsun, ister Fakir olsun, çünkü Allah Onlar’a daha Yakın’dır. Öyleyse Adalet’ten dönüp Hewanız’a uymayın. Eğer Diliniz’i eğip büker ya da yüzçevirirseniz, elbette Allah, yaptıklarınızdan Haberdar'dır.”
-Maide 005.08-“Ey İnananlar, Adalet’li Şahidler olarak Allah için Haqq’ı ayakta tutanlar olun. Bir Topluluğa olan Kininiz Sizi Adalet’ten alıkoymasın. Adalet yapın, bu Taqwa’ya daha yakın’dır. Allah'tan ittiqa edin. Elbette Allah yapmakta olduklarınızından Haberdar'dır.”
-Sad 038.26-"Ey Dâwud, gerçek şu ki, Biz Seni Arz’da bir Halife kıldık. Öyleyse İnsanlar arasında Haqq ile hükmet, Hewa’ya uyma. Sonra Seni Allah'ın Yolu’ndan saptırır. Elbette Allah'ın Yolu’ndan sapanlar, Hesap Günü'nü unutmalarından dolayı Onlar için Şiddetli bir Azab vardır." (dedik)”
-Enam 006.152- "Yetim’in Malı’na O Ergirlik Çağı’na erişinceye kadar o en güzel dışında yaklaşmayın. Ölçü’yü ve Tartı’yı Doğru olarak yapın.Hiçbir Nefs’e Gücü’nün kaldırabileceği dışında birşey yüklemeyin. Söylediğiniz zaman yakınınız dahi olsa Adil olun. Allah'ın Ahdi’ne de Wefa gösterin. İşte bunlarla Size tawsiye etti. Umulur ki Öğüt alırsınız."
-Furkan 025.19-"İşte Sizin söylediklerinizi yalanladılar, Artık geri çevirmeye veya Yardım’a gücünüz yetmez. Siz’den Zulmedenler’e, Ona Büyük bir Azab taddıracağız."
-İsra 017.33- Haqlı bir neden olmaksızın Allah'ın haram kıldığı bir Kimse’yi öldürmeyin. Kim Mazlum olarak öldürülürse Onun Welisi’ne Yetki vermişizdir, O da Öldürme de Ölçü’yü taşırmasın. Çünkü, O gerçekten Yardım görmüştür.
017.34- Erginlik Çağı’na erişinceye kadar, O da en Güzel bir Tarz olması dışında Yetim’in Malı’na yaklaşmayın. Ahd’e Wefa edin. Çünkü Ahid bir Sorumluluk’tur.
017.35- Ölçtüğünüz zaman Ölçü’yü tam tutun ve Dosdoğru bir Tartı’yla tartın, bu, daha Hayırlı’dır ve Sonuç bakımından daha Güzel’dir.”
-Hud 011.113- “Zulmedenler’e meyletmeyin, yoksa size Ateş dokunur. Sizin Allah'tan başka Welileriniz yoktur, sonra Yardım da göremezsiniz.”
-Şura 042.39- “Ve haklarına Tecawüz edildiğinde Birlik olup karşı koyanlar’dır.
042.40-Kötülüğün Karşılığı Onun Misli olan Kötülük’tür. Ama kim affeder ve Islah ederse artık onun Ecr’i Allah'a aittir. Gerçekten O Zalimler’i sevmez.
042.42-Yol ancak İnsanlar’a zulmeden ve Yeryüzü’nde Haqqsız yere Tecawüz ve Haqqsızlıkta bulunanlar’ın aleyhinedir. İşte bunlar için Acıklı bir Azab var’dır.”
-Nisa 004.29-Ey İman edenler, Mallarınız’ı Siz’den karşılıklı Anlaşma’dan doğan bir Ticaret’ten başka Haqsız neden ve Yollar’la yemeyin. Ve Nefisleriniz’i öldürmeyin. Şüphesiz Allah Size çok Esirgeyen'dir.
-Hacc 022.41-Onlar ki, Yeryüzü’nde kendilerini yerleşip kılıp İktidar Sahibi kılarsak Salat’ı iqâme ederler, Zekat’ı verirler, Ma'ruf’u emrederler, Münker’den sakındırırlar, Bütün İşler’in Sonu Allah'a aittir."
-Tevbe 009.71-"Mü'min-erkekler ve Mü'min-kadınlar birbirlerinin Welileridirler. Ma'ruf’u emreder, Münker’den sakındırırlar. Salat’ı kılarlar, Zekat’ı verirler ve Allah'a ve Elçisi'ne İtaat ederler. İşte Allah'ın kendilerine Rahmet edeceği bunlar’dır. Şüphesiz Allah Aziz'dir, Hakim'dir."
- Al-i İmran 003.114-"Bunlar, Allah'a ve Ahiret Günü'ne İman eder, Ma'ruf’u emreder, Münker’den sakındırır ve Hayırlar’da yarışırlar. İşte bunlar Salih olanlar’dır."
Bu ayet meallerinden anlaşılan o dur ki, Kur'an;yalın bir şekilde, Devlet Kurma yükümlülüğü,devletin olmazsa olmazlığı,devletin yada yönetim şekliyle ilgili bir emr ve tavsiyede bulunmamaktadır. İlke ve ahlak olarak emr ve tavsiye edilen bu ahlaki ilkeler; gerek sivil hayatta ve gerekse kamusal alanda her müslümanın ister yönetici ister yönetilen olsun uyması,riayet etmesi gereken ilkelerdir.
Rasulullahın davetin Mekke döneminde, devletle ilgili yada devlet olma iddia ve amacına ilişkin tek bir sözü vaki değildir. Aksine bu dönemde; davetten vazgeçmesi halinde Mekke oligarşisinin kendisine krallık,emirlik gibi tekliflerine çok sert ve net reddiyeleri vardır.
Kur’an da ise devlet olma yükümlülüğü ile ilgili yalın bir ayet bulunmamaktadır. Veliyyül Emr konusu devlet otoritesi olmadan da müslümanların oluşturacağı cemaat hayatında uygulayabilecekleri bir husustur. Kur’anda Medine döneminin ilk döneminden sonra gelen bazı hüküm ayetleri; siyasi bir otoriteyi gerekli kıldığı (Yani devlet erkini) şeklinde yorumlanabilmektedir. Bu doğrudurda. Zaten insanın yeme içme gibi fıtri ihtiyaçları neyse, toplumlarında düzen ve dirlik için gerekli devlet otoritesi ihtiyacı o dur. Rasulullah’ın insanları ve devlet ve Kabile başkanlarını İslama davet etmesi yanında birlikte bir siyasi devlet, imparatorluk, birlik kurma amacına dönük en ufak bir işarete rastlanmaması manidardır ve bu durum İslamcı geleneğin illada “devlet ve siyaset “ kompleksiyle çelişmektedir. İslamın bir kısım cezai müeyyideleri, medeni hukuk sahasına giren miras ve evlilik gibi anlaşmaları takip gibi devlet nizamını gerekli kılan uygulama vasatı bulunamadan müslümanlık yaşanamamış mı sayılacaktır. Yani Mekke döneminde hayatını kaybetmiş bir Sümeyye ve eşi Yasir ra İslam Devleti altında yaşamamış olmalarının eksikliğini görecekleri düşünülebilirmi?! Bu onların ve bu gün Dünyanının her hangibir bir yerinde Baqara 177 ayetindeki ‘Birre’ eren mü’minlerin durumuna halel getireceği iddia edilebilirmi?!Devlet teşekkülü mü’min olmanın asli bir gereğimidir. Birre ulaşmak için islam devleti olmazsa olmaz bir gereklilik midir. Öyleyse Vahiy süreci neden bir ay bir yılda değilde insan ömrünün neredeyse yarısına tekabül edecek 23 yıl gibi uzun bir zaman diliminde tamamlanmıştır? Ahkam ayetlerinin de çoğunlukla Medine’nin ikinci Yarısında nazil olması bu açıdan ne anlama gelmektedir? Bu sorulara akliselim ile verilecek cevap daha doğrusu tefekkür; İslamcı/Siyasi İslam ekolünün ‘İslam Devleti’ önceliğinin; Vahiy ve Nebevi Sünnette bir temelinin olmadığı ve doğru yol ve yöntemin Vahyin Rehberliğinde Rasulullah’ın takip ettiği yol yöntem olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte yukarıdaki Ayeti Celileler yönetim ve İslam siyasası konusunda, eğer Müslüman bir topluluk bir bölgede cemaat yada devlet olma aşamasına gelmişse; temel ilkelere işaret etmesi bakımından önem arz etmektedir. Dikkatle okunacak olursa bu ayetler, bir model yönetim şekli değil, Müslümanların kendi görgü ve deneyimleri ile dünyada genel geçer yönetim anlayışından yararlanarak kendi toplumları için oluşturcakları yönetim ve siyasa için; ilke ve kurallar, ahlaki normları ifade etmektedir. Sırasıyla Vahiy İslam siyasasına yani yönetime anlayışına hangi ilke ve ahlaki normları esas almamızı istiyor görelim:
Görüldüğü gibi Kur’an; müslüman yöneticilere ve islami bir yönetime uyması gereken ilkeleri, davranış ve ahlakı emretmekte yada tavsiye etmektedir.Müslümanlara uygulamaları için bir model olarak yönetim şekli sunmamaktadır. Bunu insanlığın ortak aklına ve insanlık tecrübesine bıraktığı anlaşılmaktadır. Ki bu Vahyin mucizevi yönüdür. Kur’an da bahsedilen ilkelerin başında
Adalet gelmektedir.
Emaneti ehline vermeyi emreder, (Emanete riayet)
Fahşa’yı, Münker’i ve Zorbalıkları yasaklar. Daveti emretmekte, zorlama ve çatışmayı değil gönüllülüğü esas almaktadır. Gayri müslümlerin hevalarına uymamayı,onlardan yüz çevirmeyi, tavır takınmayı salık verir. Adalet’li Şahidler olarak Allah için
Haqq’ı ayakta tutmayı emreder,işlerini
şura ile yapmayı düşman dahi olsa
adaletsizlik yapmamayı,aşırı gitmemeyi emreder.
Haksızca bir nefsi öldürmek yasaklamıştır.
Yetimi gözetmek, ölçü vetartıya riayet emredilmektedir.
Zalimlere meyletmeyi yasaklamış,
haksızlığa karşı hep birlikte karşı koymayı emretmiş, mütecavize
misliyle cevap vermeyi, aşırı gitmemeyi emretmiştir.
Her türlü istismar, haksız mal yemeyi yasaklamıştır.
Rasulullahın vefat etmeden önce Kendisinin yerine geçecek bir Halifeyi seçmemesi ya da seçme yöntemini ve usulünü göstermemesi ilginçtir. Bu konuda gerek Şia’nın ve gerekse Sünni ekolün imamet ve halife teorileri Rasulullahın vefatından sonra oluşturulmuştur. Sakife’deki tartışmalar ve sonuçları; zanni, tartışmalar sonucu oluşturulan içtihadı sonuçlardır. Sakife’deki toplantı, Sünniler açısından Halife seçiminde en önemli referans olmakla birlikte, Halife Ali’den sonra tarihin hiçbir döneminde uygulama olanağı bulamamış ve halifelik hep babadan oğula ya da kardeşlere geçen bir siyasi miras konusu olmuştur. Kur’an da Rasulullah’ın vefatından sonra yönetimin nasıl ve ne şekilde ve kimin elinde olması noktasında bir hüküm bulunmamaktadır. Gerek Rasulullahın ve gerekse Allah’ın bu konuda bir saptama ve emir buyurmaması, yönetim konusunu İslam’ın genel ilkeleri doğrultusunda ümmete bırakıldığını göstermektedir. Ümmet yönetim konusunu İslamın bu konudaki ilkeleri, tecrübeler, halihazırdaki kavimlerin yönetim şeklini dikkate alarak kendi akıl ve tecrübeleri doğrultusunda ancak İslam’ın genel ilkeleri bağlamında bir yol izleyecektir ve böyle de yapmıştır. Ebu Bekr’in Sakifedeki ilk beyat ve sonrasında Mesciddeki genel beyatın mahiyeti ve esasları, şekli ile ilgili Kur’an ve Sünnette hiçbir delil bulunmamaktadır. Konu tamamen zanni kıstaslar çerçevesinde ceryan etmiş, hatta aceleye getirilerek etraflıca bir tartışma ve istişareye bile girilememiştir. Nitekim Ebu Bekr’in Ridde Savaşlarından sonra Medinede mimbere çıkarak üç gün üstüste ümmete “beni azledin” diye müracaatının altında “acaba usulde bir yanlışlık yaptıkmı?” endişesinin yattığı açıktır. Kur’an da bu konuda bir yol ve yöntem vaz edilmemiş olmasının temelinde ideal bir toplum ve ülke tasavvuru ( Ümmet ve Darusselam) öngören Allah; ideal toplum ve ülke tasavvurunu da 23 yıllık vahiy süreci ile inşaa etmeyi, murat ettiği arınmış, mukarreb, ıbadurrahmanlara bırakmıştır. Birre ulaşmış mukarreblerden oluşmuş bir toplumda, aslında devlet ve yönetim mekanizmasına bile gerek bulunmamaktadır. Ancak toplum içinde herkesin ayni olgunlukta olması reel bir gerçeklik olmadığından eşitlik ve adalet, iyilik ve özgürlük, hukuk ve nizam gereği devlet aygıtına gereksinim duyulmuştur. Kuranda ve Nebevi Sünnette Devlet olmayla ilgili bir yükümlülükten ve hedeften bahsedilmemesinin sebebi budur. Eğer lüzum ve gerek duyulması halinde bu ihtiyacın iki büyük emanet;
Kur’an ve Itret ile zamanın icapları ve insanlığın ortak tecrübeleri ile oluşmuş bir pratikten istifade ile halledilmesi gerektiği aşikârdır. Yönetim ve devlet konusunda olup bitenlere, sünni aklın özelde Ehli Hadisin masumiyyet zırhı giydirerek; Ashabı Kiramın eleştirdiği, tanımadığı hatta kılıç çekerek savaştığı zanni ve içtihadi uygulamaları ‘Vahiy’ gibi algılama yanlışı
İslam Ümmetinin hiçbir derdine çare olmamış, aksine meşru olmayan zalim yönetimlerin sözde meşruiyetine payanda olmaktan öte gitmemiştir.
Yönetimin Seçilmesi ve Denetlenmesi Sorunu
Peygamberin halk tarafından denetlenmemesi ve sorgulanmaması, dini ve akidevi bir zorunluluk idi.Bu ilke O'ndan sonra da,ilk dört halife döneminde yer yer sorgulansa da denetlenmezlik devam ettirilmiştir. Helede Emevi ve Abbasi "Halifeleri" döneminde tanrısal bir layüsellik zırhına büründürülerek eleştiri dahi şiddetle cezalandırılır olmuştur. Zalimde olsa "halife" sultanlara itaat adeta akidevi bir gereklilik olarak görülmüştür. Yeterki yönetici; Allah’a isyan etmeyi emretmemiş olsun. Halife Osman’ın muhaliflerinin eleştirilerine ve “istifa et “ baskılarına verdiği;”Kendini azlet sözünüze gelince; Allah’ın giydirdiği diğerlerinin arasından bana tahsis edip lutfettiği bir gömleği asla çıkarmam!”
Şeklindeki cevabı ilginçtir ve daha sonra iktidarı ele geçiren ümeyyeoğulları halifelerinin temel şiarı ve dayanağı olacaktır. “Bizi Allah bu makama getirdi” anlayışı,Allah’ın yeryüzündeki gölgesi ile birleşince “Halifeye” karşı gelmek yada muhalefet etmek Allah’a karşı gelmek ve muhalefet etmekle bir tutulmaya başlandı.Bunun da muhalefetin özgürlüğünü ortadan kaldırdığı,yönetimi despotlaştırdığı,istibdatın yolunu açtığı
aşikardır..Nitekim Muaviye Sultan olup egemenliği ele geçirince Kufe’de halka şöyle seslendi:” Ey Küfeliler!Sizinle başınıza emir olmak, başınızı eğdirmek için savaştım!Gönlünüz olmasa da Allah bunu bana lutfetti!” Halka rağmen Allah’ın lutfetmesi anlayışı Allah’ın Nas’ın yanındaki duruşunu tersyüz edip müstebitin yanında olduğu iddia; İslamın yönetim anlayışını toz duman eden bir fay hattı niteliğinde olmuştur. Bu anlayışa göre, Nas; müstebit idareciler, sultanlar ve fravnlar için, onların tebası,kölesi olsun için yaratılmıştır! Bunlar, halk istemesede halkın tepesinde istedikleri gibi yöneticilik hakkını ilahi bir imtiyaz olarak kendilerinde görmektedirler. Oysa Allah; Nas'ın/Halkın tepesine tebellaş olan böylesi bir keyfiliği, istibdatı, istismarı ve istizafı ortadan kaldırmak için, elçiler ve kitaplar göndermiştir. Tevhid elbisesine bürünmüş cahiliyenin bir çehresini ortaya çıkartan anlayış böyleortaya çıkmıştır. Halka dayanmayan ve halkın denetiminde olmayan tüm rejimler İstibdatı,keyfiliği ve istismarı araç edinmiş yönetimlerdir. Başlangıçta böyle olmasa bile zaman içinde totaliterizme kayma, despotizmi ve istibdatı siyaset aracı olarak kullanma karakterine ve istidatına sahiptir.
Müslümanların bu gün "İslam" diye hangi yönetim şeklini savunduğu iyi analiz edilmeli ve anlaşılmalıdır. Yezidin Ridde Vakasında Medine de 10.000 Müslümanı katletmesi, katledilenler içinde 80 sahabi olması ve bu kanlı katliamla Bedir Ashabının kökünün kazınması, Halife Osman dönemindeki kırılmanın nerelere geldiğini göstermesi açısından önemlidir. Emevi Sultanı Abdulmelik ve meşhur komutanı Zalim Haccac’ın zalim siyasetine karşı ayaklanan Abdurrahman bin el Eş As hicri 81 de Irak, Basra da halkın desteğini alarak ayaklandı. Kanlı bir şekilde bastırıldı ve sadece zindanlarda 120.000 Müslüman işkence altında katledildi. Burada şu soruyu sormak bir yükümlülüktür; Bu denli zulüm ve kanlı siyaseti yönetim aracının esası haline getirmiş bir hilafet anlayışı nasıl oluyor da bir kısım Müslümanlar tarafından meşru görülebiliyor!? Bu vahim durum; Vahyi anlayıştan ne kadar sapıldığının açık bir göstergesi olarak sırtımızdaki kamburu göstermektedir.Ve bu gün İslam Dünyasındaki istibdat ve baskı yönetimlerinin varlıkm sebebini ortaya koymaktadır. Bu günün dünyasında müstebit,otoriter ve keyfi yönetimler, müslümanlar tarafından o kadar kabullenilmiştirki; halkın hoşnutluğu esasını getiren seçimle iktidar olmayı, iktidarın muhalefetle ve yargıyla, parlamento ile denetimi, halk iradesinin yönetimi belirlemesini, hukuk ve nizamın egemen oluşunu, şirk olarak tanımlar olmuştur. İslamcılar; totalitarizm/Despotizm/İstibdat gibi otoriter,baskıcı ve keyfi yönetimlerden yana olmadıklarını, Halkın/Nasın yanında olduklarını açıkça Dünyaya deklare etmek zorundadır. Aksi durumda ne iktidara gelebileceklerdir, nede Dünya'yı gerçekçi bir şekilde okuyabileceklerdir. Tarihin gerisinde kalıp tasfiye olmak bu olsa gerektir..
Rasulullah döneminde Allah tarafından fiili olarak denetlenen ve yönlendirilen Ümmet önderliği, Rasulullahın vefatından sonra bu yetkileri elinde bulunduran Halifelerin denetlenmemesi ve sorgulanmaması ile bir denetim ve murakebe boşluğuna düşmüştür. Hata ve yanlışları Allah tarafından vahiyle anında düzeltilen bir ululemr olmadığından, sistemde halkın denetimi ve sorgusuna yer verilmediğinden çok kısa bir zaman sonra yani Hicri 35 te Halife Osman katledildi, Hicri 36 da da Cemel Vakası gibi bir facia ve bir siyasi kırılma yaşandı. Ne iktidarın yetkileri disiplin altına ve dini kurallara bağlandı, nede muhalefet hukuku belirlendi. İktidar, yönetim ve muhalefet bir Nizama/hukuka bağlanmadığından, taraflar kendi nizamlarını kendileri belirlediler. Çatışmada kaçınılmaz oldu. Adalet ve zulüm üzerine, hayatın her alanını kuşatan Kur’andaki onca ayete ve uyarı mekanizmasına rağmen, bu fay hattı öyle bir vasat ürettiki,Allah adına hükmettiklerini iddia eden sultanların ve hatta her sürü
sahibi mükellefin halka ve ehline nasıl zulmettiği,zulmetmek için bahaneler uydurduğu herkesin malumudur.
Oysa Rasulullahın kendinden sonraki Halifeyi işaret ve tayin etmemesi manidardır. İlahi bir görevlendirme ile seçilmemiş her beşeri yönetim gibi halkın yöneticilerinin yine halk tarafından yada halk adına hareket eden kurumlar tarafından denetim ve sorgulamaya tabi olmasına mebnidir. Buradaki incelik ilk Halifeler zamanında ümmet tarafından anlaşılmış olmakla birlikte daha sonraki ihtilaflar ve çatışmalar sonucu kutsiyet örtüsü altına alınarak Yönetim eleştirilemez,itaatten yüz çevrilemez hale getirildi. Allah dinde/kullukta zorlama yoktur buyururken, Müslümanlara zorla hatta zerle beyat dayatılmış aksi durumda zindanla hatta Kerbelada olduğuı gibi Peygamber Evladı; ölüm yada beyat tercihinden birine zorlanmıştır. Yöneticilerin yönetimi ele geçirmesini Allah’ın bir iradesi sonucu olduğunu ve Halifelerin Allah’ın yeryüzündeki gölgesi olduğu anlayışı ister istemez bir despotizme yuvarlanma potansiyeline sahiptir. Zira Elçiler hariç kimse Allah’tan vahiy almadığına göre işbaşına gelen yönetici, Halk tarafından denetlenecektir. Bu denetiminde yolu kapanırsa denetimsiz bir yönetim güç ve kudret vehmi ile firavunlaşacaktır. Bu bozulma ve fitne potansiyeli hep göz ardı edilmiş gerekli tedbirler ve düzenlemeler yapılmamıştır. Siyasi gelişmeler Rasulullah’tan sonraki önderlik tarafından, halkın itaati, yönetimin denetlenmezliği ve sorgulanmazlığı, ilk iki Halife dönemi hariç temelinde cereyan etti. Sünni anlayış tam bir itaat kültürüne doğru evrilirken, Şia muhalefet kültürünü yeğledi. Her iki yönelişin kendi referanslarını ‘mevzuu hadis’ fabrikasıyla ürettiği aşikârdır. Gerek Şia kaynaklarında gerekse Sünni kaynaklardaki, özellikle de yönetim ve siyaset konusundaki onca mevzu rivayet bu maksatla üretildiği anlaşılmaktadır. Zira her ekolün Halkın yönetimini ele alması ile ortaya koydukları pratik şiddet,baskı ve istibdat ortak paydasına sahiptir ve her iki fırkanın yönetim ve siyaset pratiği tarihinde; Rasulullah dönemindeki özgürlük, hoşgörü ve kardeşlik atmosferinin kıyısından bile geçilememiştir.
Rasulullah’ın buyurduğu;”Siz dünya işlerini daha iyi bilirsiniz!” sözü Siyaset ve yönetimin şekil, usul ve esaslarını ümmetin içtihat’ına bıraktığına bir işaret olabilirmi? Hadislerde ve Kur’an’da yönetimle ilgili olarak bir toplumu ‘a’dan ‘z’ ye yönetecek komple bir yönetim sistemi oluşturacak detaylar olmadığına ve aksine bu konuda büyük bir boşluk olması ilginç değilmi? Rasulullah’ın Yemen Valisinin daha Mü’min bile olmamış eski Vali Bâzân’ı yerinde bırakması nasıl izah edilebilir. Böyle olması yani yönetimle ilgili olarak sadece ilkelerin vazedilmiş olması; Allah’ın Nas’a verdiği değeri göstermesi bakımından önemlidir. Yönetim şeklinin Nas’a bırakılması, Ku’ran ve Sünnet (ki Rasulullah'ın model değilde örnek olması dikkate alındığında) ile belirlenmeyen yönetim şekli ve esasları; zamana, tecrübeye,şartlara göre içtihatla belirlenmesinin maslahata ve hayatın gerçeklerine daha uygun olduğu anlamına gelmektedir.
Hatırlanacak olursa; Ebu Bekr, büyük bir fitnenin kıyısından kıl payı sıyrılmayla sonuçlanan bir oldu/bitti ile yönetici seçildi. Ridde olaylarından sonra emiral mü'miniyn ebu Bekr; üç gün üst üste mimbere çıkarak Halktan AZLİNİ istedi. Muhalefetin başı olarak Ali ra bunu kabul etmeyerek Halk desteği ile meşruiyetine ikna olan Ebu Bekr ra görevine devam etti. Ebu Bekr’in azl talebinin altında seçilme şekli, zekât vermeyenlere ve İslam’dan dönenlere karşı yapılan savaşlarda büyük kayıpların kendini endişeye sevk etmiş olması açıktır. Bu nedenle meşruiyetinin tescilini istemiş ve gönül rahatlığı ile görevine devam etme yolunu yeğlemiştir. Halifenin ( Daha bu dönemlerde Halife tabiri kullanılmaya başlanmamış olmakla birlikte alışkanlık nedeniyle ve bir beis te olmadığından tarafımdan kullanılmaktadır.) endişesinin, Halifelik Makamına gelişte bir ihtimalde olsa meşruiyet sıkıntısı olabileceği endişesi olduğu açıktır. Zaten o gün bunu dillendiren muhaliflerin varlığı da bilinmektedir. Ömer’in Halifeliği döneminde Sakifedeki Halife seçimini dile getirerek böyle bir Halife seçiminden men ettiği ve Ümmetin haberi olmadan beyat alan halifenin katlini önermesi bunu göstermektedir. Halife Ömer’in seçimi Ebu Bekr’in tayin etmesiyle olmuştur. Bu Onun bir içtihadıdır. Ne Kur’an’a ne de Nebevi Sünnete istinat eder. Ebu Bekr’in seçilmesinde olduğu gibi. Halife Ömer kendisinden sonraki Halife seçiminde birden fazla aday belirleyerek bunlardan birinin seçilmesini ehli hal vel akte bırakmıştır. Yani yaşlılar Konseyine! Bu da bir içtihadtır. Dahası,öteden beri Arap ve mevali kabilelerinin kabile başkanı seçmede kullandıkları bir yöntem örnek alınmıştır. Ali’nin seçimi ise tam bir halk iradesi ile gerçekleştirilmiştir. Halk Ali’ye gelerek Onu Halife olmaya adeta zorlamışlar ve beyat etmişlerdir. Tüm Halife seçiminde ortak olan yön Halkın İradesine başvurulmasıdır. Ebu Bekr de, Ömer’de Osman’da ve Ali’de Halkın İradesine müracaat edilmiş olması, Beyat edip etmemede halkın özgür bırakılması;despotik istibdat bakış açısıyla Müslüman zihin arasındaki farkı ortaya koyması bakımından önemli bir ayrıntıdır. Dört Halife dönemindeki Müslüman zihni Vahiyle inşaa edildiğinden Halife seçiminde Halkın reyine/Beyatine özel önem gösterilmesi; Allah’ın Nas’a verdiği değer, halkın özgürlüğü, yönetimin halk için olma, halka hizmet amacına mebni olması, istismarı, istibdatı, istikbarı çirkin görmesi, adaletle hükmedilmesinin emredilmesi gibi konularla ilişkilidir. Tekrar edecek olursak;Kur’an ve Nebevi Sünnet, Risalet sonrası devlet yönetiminin ilkelerini ortaya koymuş, nasıl ve ne şekilde olması, iktidar ve muhalefeti, halkın yönetimi denetlemesini, muhakeme usul ve şeklini Müslümanlara /Ümmete bırakmıştır. Rasulullah sonrası vahiyde kesildiğinden sorunlara ne şekilde nasıl çözümler bulunacağı ümmetin anlayışına, bilgi ve görgüsüne yani aklına bırakılmıştır. Rasulullah’ın vefatı günü başlayan Sakife de ki tartışmalar ve devam eden sorunlar hep bu boşluğun Ümmet tarafından doldurulmasından kaynaklandığı açıktır. Halife Osman’ın son dönemlerinde ümmetin muhalefetine rağmen dediğim dedik tavrını muhakeme edecek ve azil mekanizmasını otomatikman işletecek bir sistem/Nizam kurulamamış olmasıda ihtilafların büyümesine ve yönetimin Halife Ali’den sonra ehil ellere geçmemesiyle sonuçlanmıştır.
Halifenin görev süresine bir sınır getirilmemiş olması sadece o günkü siyasi ve kültürel nedenlerdir.Bununla ilgili bir örneğin olmaması ve o günün zihni bunu düşünememiş olmasıdır. Kur’an’da ve Nebevi Sünnet’te bununla ilgili bir nasta yoktur. Görev sürelerinin belirlenmemiş olması siyasi ve askeri zorunluluklar nedeniyledir. Dolayısıyla sürenin belirlenmesi de belirlenmemesi gibi toplumsal maslahatla belirlenecek bir konudur. Halife Osman dönemi, Halifenin görev süresinin belirlenmemesinin ne denli olumsuzluklara neden olduğunu göstermesi bakımından ibret verici olaylarla doludur. Yaşlanmış bir Halifenin etrafındakiler tarafından istismara açık olduğu/Olacağı/olabileceği aşikardır.
Halife Osman’ın dediği gibi, beytül malın harcanması ve devlet görevlilerinin halkla ilişkileri, halkın istek ve arzuları, şikâyetleri dikkate alınacaksa; Halife ne işe yarar? Gerçekten böylemidir? Halife yani mü’minlerin emiri, mü’minlere canı çektiği gibi mi hükmeder? Onların istek, arzu ve şikâyetlerine uyup uymamada muhayyermidir?
Eğer böyleyse İslam dışı bir yönetimden farkı nedir? Öyle anlaşılıyor ki, Rasulullah’tan sonraki olaylar ve gelişmeler, siyaset, yöneten ve yönetilen ilişkileri; bir imtihan vesilesi olarak ihtiyaçlara binaen insanların ortak aklına bırakılmış olmasından ve ortak aklın gerekli tedbirleri ve düzenlemeleri tam olarak alamamasından kaynaklanmıştır.
Meşruiyet Ölçüsü ve Sorumluluk
İlk üç Halifenin (Osman’ın ilk dönemini de dikkate alırsak) Raşid Halifeler döneminde Hilafetin meşruiyeti Halkın onayı ve Biatı iledir. Buna azami dikkat edilmiştir. Aksi durumda Hilafetin gaspı sözkonusu olur ki hiçbir mü’min buna cesaret edemez. Ebu Bekr’in üç gün üstüste “beni azledin” demesi bu hassasiyettendir. Hilafetin saltana dönüşmesi ile meşruiyet halkın desteğinden kaderci bir söyleme dönüştü. Ziyâd b. Ebîh, ‘el-Betrâ’ diye meşhur olan hutbesinde: “Ey insanlar! Biz sizin yöneticileriniz olduk, Allah’ın bize verdiği güçle sizi yönetmeye devam ediyoruz...” demektedir. Mu’âviye, oğlu Yezîd’in veliaht olarak tayinine muhalefet edenlere karşı şöyle demiştir: “Yezîd’in durumu Allah’ın takdiridir, kulların kendi işlerinde seçim hakları yoktur.” Yani Halifelik Tanrının yeryüzündeki gölgesi olarak nitelendirilmeye dolayısıyla halkın buna hiçbir itiraz edemiyeceği bir düzleme indirgendi. Aslında bu anlayış Osman’ın son dönemlerinde kendisi tarafında muhaliflere karşı dillendirdiği bir durumdur. Abbasilerin kurucusu Ebû Ca’fer el-Mansûr hutbesinde şöyle demişti: “Ey insanlar! Ben Allah’ın yeryüzündeki otoritesiyim, onun tevfiki ve desteğiyle sizi yönetiyorum, O’nun malının bekçisiyim, O’nun arzusu ve iradesiyle o malda tasarrufta bulunuyorum ve O’nun izniyle o malı veriyorum...” diyerek meşruiyetini Allah’ın yeryüzündeki otoritesi/Gölgesi olma iddiasına bağlamıştır. Bu her iki meşruiyet algısı istibdada ve totalitarizme açık hatta teşvik eden bir anlayıştır. Halkın sürüleştirilmesini getirmiştir. Muhalefet biryana Konuşmaya bile korkan bir ahali haline getirilen bir toplum din adına istismara, istibdada, istikbara açık hale getirilmiştir.
Sultanlığın başlamasıyla yönetim alanında derin kırılmalar yaşandı. Bu kırılmaların zalim sultanların uydurma rivayetleri teşvik ve organize etmesiyle yaşandığı bilinen ve böyle olması da gayet doğal bir gelişmedir. Fıkhın genel istikametinde bu uydurma hadislerin adalet ve zulümle ilgili Kur’an Hükümlerinin önüne geçirilmesi yada ilgili ayetlerin bu uydurmalara göre tefsir edilmesi şeklinde olmuştur. Sahihi Müslim de yer alan ve Huzeyfe bin el-Yeman’dan nakledilen şu rivayet ilginçtir;” Benden sonra benim hidayetimle hareket etmeyen, sünnetimi takip etmeyen hükümdarlar gelecektir.Aralarında kalpleri insan bedenine bürünmüş şeytanların kalpleri gibi olanlar bulunacaktır.’Ya Rasulullah öyle bir zamana yetişirsem ne yapayım?’ Buyurdu ki;’ Hükümdarın buyruğunu dinle ve itaat et.Sırtını kamçılasa,malını gasp etse dahi dinleyip itaat et!” Oysa bu ve bunun gibi rivayetlerin karşısında itaati değil, başkaldırı ve mücadeleyi emreden rivayetler ve Allah’ın Kur’andaki hükümleri göz ardı edilerek fıkıh bu tür rivayetler üzerinde dizayn edildi. Gasp cürümünde hükümdarlar lehine fıkıhta bir istisna ve muafiyet alanı oluşturuldu. Ayni gasp fiilini işleyen gaasıb sıradan bir şaki olduğunda; ona ölüm pahasına karşı durulması, bu uğurda ölümün şehadet olduğu anlayışına karşılık, ayni cürmü işleyenin sultan olması durumunda itaattin emredilmesi ve fıkhında bu yönde dizaynı, adalet ve zulüm anlayışında bir muğlaklığa sebebiyet vermiştir. Her çoban artık sürüsüne karşı zulümle adalet arasında keyfi bir yol tutturmaya başlamıştır. Oluşturulan Saltanat fıkhı; despotizmi ve istibdadı meşrulaştırmıştır. Bu gün Halkı Müslüman olan Ülkelerde hala daha totaliter rejimlerin hayatiyetlerini devam ettiriyor olmasının altında Halkların din anlayışlarındaki bu evirilmenin etkisinin büyük olduğu aşikardır. Öyleki bu gün Müslüman halkların din karşıtı seküler rejimlere boyun eğmelerinin ve hatta dini vecibelerini terke zorlayan (Baş örtüsü yasağı gibi) uygulamalara karşı tepkisizliğin temelinde, zalim yöneticilere karşı itaati emreden fıkıh anlayışıyla beslenen kültürün varlığı yadsınamaz.
“Unutmayın ki, hepiniz birer çobansınız ve güttüğünüz sürüden sorumlusunuz: İnsanların başındaki idareci bir çobandır ve güttüğü sürüden sorumludur. Erkek, ev halkının çobanıdır ve sürüsünden sorumludur. Kadın kocasının evi ve çocuklarının çobanıdır ve onlardan sorumludur. Köle, efendisinin malının çobanı olup o da onlardan sorumludur. Unutmayın, hepiniz çobansınız ve güttüğünüz sürüden sorumlusunuz.” Burada dikkat edilmesi gereken husus, toplumda tek bir kişiye çobanlığın verilmemiş olması, sorumluluğun her bir ferde dağıtılmış olmasıdır. Gücü ve etkisi nispetinde her bir fert eli altındakinden sorumludur. Ki bu o günkü toplumsal yapının Müslim yada gayrimüslim fark etmez siyasi,sosyolojik gerçekliğine uygun ama daha ileri bir benzetme ve tanımlamadır. Oysa o günün Dünyasında,Tanrı Kâinatın Çobanı olarak nitelendirilirken, sultan/kral da toplumun Çobanı olarak nitelendirilirdi. Toplum güdülecek bir sürü olarak görülür, Kral/Sultan ise tek yetkili ve sorumlu bir Önder durumundadır. Halifelere daha doğrusu Sultan ve padişahlara “Tanrının gölgesi” yakıştırması buradan gelmektedir. Padişahın huzurundaki seramoniler hatırlanacak olursa, yere diz vurup etek öpme,”kulunuz..” diye söze başlandığı bir vasat İslam’la bağdaşmayan bir yapıdır. İslam bu sosyal ve siyasi anlayışı revize ederek herkesi etkisi oranında çoban kılmıştır. Sorumluluğu paylaştırmış, bireyi eşya olmaktan çıkartmış, özne haline getirmiştir. Ailesinden, mahallesinden, aşiretinden sorumlu olan bireyler elbette ki toplumsal sorumluluklardan izole edilemez. Bu anlayış, o günün Dünyasında sosyal,siyasi bir devrim niteliğindedir.
Devlet ve yönetimi yani siyaset; dünyaya ait işlerdir. İslam bu alana şiddetli bir ifadeyle Adalet/Kıst prensibini/ilkesini koymuştur. Yönetim/siyaset konusunu “Siz dünya işlerinizi daha iyi bilirsiniz.” hadisine katmaktan başka çare yoktur. Hz. Ebû Bekir, kendisine biat edildiğinde bunu vurgulamış ve şöyle demiştir: “Ey insanlar! Ben sizin hayırlınız olmadığım hâlde başınıza geçtim. Eğer benim doğru yaptığımı görürseniz destek olun, yanlış yaptığımı görürseniz düzeltin.” ‘Nasılsanız öylece yönetilirsiniz’ ilahı mesajının anlamı yönetim konusu size aittir. Ma’rufta birleşirseniz marufa muhatap olursunuz. Hilekarlık, arsızlık, istismar peşinde koşan bir toplumsanız istismara muhatap olursunuz. İyiler iyileri tercih eder. Kötülerde kötüleri. Bu açıdan toplum yönetiminin, yasama ve yürütmeye yetkili meclislerin Halk tarafından seçilmesi ilahi mesajada uygundur. Dinde zorlamanın olmaması, nasılsanız öyle yönetilmek, dünya işlerini halkın daha iyi bilmesi halk iradesinin önemine işaret olarak yorumlanmalıdır. Medine i Münevverede başından beri siyasi oluşum “gönüllülük” esasına göre cereyan ediyordu. Başta müslümanlarla beyatleşmeler gönüllü, hiçbir baskı ve dayatma olmadan gerçekleşmişti. Gayri müslim kabilelerle yapılan Medine Sözleşmesi gönüllü bir birlikteliği ve işbirliğini esas alıyordu. Askeri görevler,savaş ve vergiler gönüllü katılımlarla gerçekleşiyordu. Savaşlara katılmayan münafıklara hiçbir cezai müeyyide uygulanmıyordu. İbni Salebe zekat ödemekten imtina edince Rasulullah’ın artık ondan zekat almayı kestiği ve sadece ahlaki bir tavır almayla cezalandırıldığı bilinmektedir. Rasulullah’ın Rehberliğindeki yönetim; topluma fazileti ve erdemi hikmetle tavsiye ediyor, erdemsizliği ise nasihatle ve tavır alınması (Mahalle baskısı) ile ortadan kaldırmayı hedefliyordu. Zina suçu işlediklerini gelip itiraf edenlere bile hadleri isteksiz uygulamasının gerisinde bu vardır.
İslamdaki Yönetim tarzı ile ilgili davranışlar hukuki naslardan ziyade ahlaki temellere oturan kural ve davranışlardır. Hilafet modeli Kur’andan ve Rasulullah’ın tavsiyelerinden neşet etmiş bir yönetim şekli değildir. Böyle olsaydı, alelacele Beni Saide sakifesinde toplanılmaz ve yönetime kimin,nasıl ve ne şekilde geleceği tartışılmazdı. Zira Kur’anda ve Resulün emir ve tavsiyelerinden ne yapılacağı bilinirdi. Demek ki Rasulullah’tan sonra oluşturulan yönetim şekli, Müslümanların zannı, akli ve tarihi, sosyal tecrübelerinden, birikimlerinden çıkarttıkları bir sonuçtur. Hatta Ensar’ın ve Muhacir’in yönetim/siyaset ile ilgili mülahazaları çoğunlukla İslam öncesinden gelen ve halen toplumun hafızasında saklı kalan kabileci anlayışlarına istinat ettiği bir gerçektir. Yönetimin Kureyş’ten olup olmaması ile ilgili tartışma bunu göstermektedir. Hatta Kureyş’ten olmak bile yetmiyordu Haşimi ya da Ümeyyeoğullarından olmak gerekiyordu ki bu da eski cahiliye dönemindeki töreler gereği idi. Nitekim Ebu Bekr’in Halife olmasına Ebu Sufyan’nın itirazı buna dayanmaktaydı. Bu anlayışın Kur’an ve Sünnete istinat etmesi durumunda Osmanlı Hilafet’ini batıl kılacağı açıktır. Oysaki öyle olmamış Osmanlı hilafeti Hilafet tarihinin en iyi örnekliğinden birini sunmuştur. Dolayısıyla Rasulullah sonrası dönemde yönetim/siyaset alanındaki uygulama ve anlayışların icma kapsamına alınarak vazgeçilemez, değiştirilemez,sorgulanamaz bir konuma getirilmesi,naslaştırılması; Allah’ın hükümlerinin yanına bir başka hüküm ihdas etmek anlamına gelir ki, bu durum; İslam Milletinin Kur’an ve Nebevi Sünnet gibi iki değerli hazineye sahip olmasına rağmen özgün bir sosyo ekonomik,politik bir İslam sistemi/Nizamı ortaya koyamamasına sebep olmuştur. Zaten bu anlayışın batıl olduğu İslam Alemini getirdiği halden de bellidir. Bu durm yani Rasulullah’tan sonra ümmetin zanni/içtihadi çıkarımlarının daha sonraki kuşakta naslaştırılması hatası öyle bir olumsuz etki yapmıştır ki bu gün hala bu hatalı anlayışın sıkıntısını yaşamaktadır müslümanlar. Yönetimin adalet, kıst, özgürlük, eşitlik, ma’ruf, güzel ahlak, isar v.b. ilkeler çerçevesinde Müslümanlar tarafından inşaa edilemedi. Toplumların tarihi seyri içinde teşekkül etmiş tecrübeleri, siyaset bilimi, İslam’ın ilkeleri en uygun yönetim şeklini kurmaya toplumun yetkili olduğu gerçeği anlaşılamadı. Allah’ın yeme içme gibi fıtrı amliyede sadece ilke ve yasakları koyması gibi yönetim ve siyaset alanında da genel ilkeler ve yasaklar koyduğu gerçeği görülemedi. Bu ilkelere bağlı kalmak kaydıyla ortaya koyulan yönetimin adının demokrasi,cumhuriyet, kırallık, hilafet v.s olması çok da önemli olmaığı halen daha anlaşılabilmiş değil. Demokrasi derken kastettiğimizin a dan z ye Batıdaki sosyo ekonomik kültürel, politik yaşam tarzı ve onun gerisindeki felsefi,ideolojik yapı olmadığı izahtan varestedir. Yönetimin Halk İradesine bağlı olması, halkın seçimi ile yönetimin/İktidarların belirlenmesi, iktidarı denetleyen bir parlamentonun ve Yüksek Yargının olması, muhalefetin iktidarı özgürce denetlemesi, takip etmesi, belirli dönemlerde halkın iradesine anayasa gereği müracaat edilmesi, hukukun ve nizamın üstünlüğü, insan haklarına riayet, hak arama yollarının serbestliğini kasteddiğimizin anlaşılması lazımdır. Yoksa Batının süfli hayat felsefesinin ve pratiğinin kastedilmediği açıktır.
Kim ne derse desin ülkelerin ve toplumların sosyo ekonomik, tarihi, kültürel, siyasi yapıları birbirinden farklılıklar oluşturmaktadır. Bu farklılıklar tüm İslam Ülkelerinde sorunların çözümünde ve bir islam toplumu oluşturmada ayni sosyal/ideolojik reçeteye izin vermemektedir/Vermeyeceği açıktır. Dolayısıyla İslam’ın sabitelerinden/İlkelerinden hareketle, her ülke ve toplum için farklı farklı reçeteler sunulması kaçınılmazdır. Bu farklılıklar zannidir, aklidir ve içti hadidir. Bu itibarla bu reçeteler kabul edileceği gibi red de edilebilir. İslam’da muhalefet yoktur anlayışı bu açıdan da batıldır. Tarihten bu güne kadar, iktidardakilerin zanni ve akli tasarruflarına karşı çıkan muhalefeti dini gerekçeler öne sürerek susturması kabul edilir bir durum değildir. Ve bu durumun dini istismardan başka bir anlamı da bulunmamaktadır. Unutulmamalıdır ki, dört Halife ile tanımlanan Hilafetle Saltanatı birbirinden ayıran üç unsur vardır; 1- Adalet/Meşruiyet 2- Hilafeti belirleyen akil adamlar meclisi/Şura 3- Halkın beğenmesi/ Kamuoyu desteği. Bu üç unsur sadece hilafetle saltanatı birbirinden ayıran beyyine değil İslam’ın öngördüğü bir yönetim şeklinin üç ana unsurudur.
Mezhepçi ve Şovenist Yaklaşımlar
Laisizmin Batıda bir zaruretten doğup doğmadığı İslam dünyasını çokta ilgilendirmiyor. Devletin insanların bedenine, Kiliseninde ruhuna egemen olmasına karşın Batıda neşvünema bulan laikliğin, Müslüman toplumlarda bu denli hararetle savunuluyor olmasının hiçbir bilimsel temeli bulunmamaktadır. Zira, “ dinde zorlama yoktur” İlahi Hükmü ve Nebevi Sünnet ile 1400 yıllık İslam toplumlarının tarihi tecrübesi ile sabittir ki, karşılıklı saygı ve hoşgörü içinde herkesin hak ve yükümlülüklerine uyması durumunda İslam toplumları dini inanç ve felsefeler ile inanç ve ameli pratiklerinin teminat altına alındığı tüm açıklığı ile görülmektedir. Kaldıki Hilafet tarihi, tamda dinden bağımsız laiklik temelinde bir idari,mali ve siyasi anlayışın tarihidir. Bazı dini ritüel ve uygulamanın devam ettirilmiş olması ve yapılanları ‘icma’ kılıfı ile dindenmiş gibi gösterme çabaları gerçeği değiştirmez. Başta hiçte layık ve ehliyetli olmayan kimselerin, zor ve zer kullanarak ”hilafet” makamını ele geçirmesi yönetimin laik ve seküler bir temelde şekillendiğini göstermektedir. Şeriat ise bu saltanatın korunmasına ve meşruiyetine matuf bir düzenleme olarak karşımıza çıkmaktadır. Sunni ulemanın ekseriyetle her ne suretle olursa olsun, ‘nasılllığına ve nicelliğine bakılmaksızın Halifeliği kim ele geçirirse meşru halife odur ve hala daha halifelik iddiasını sürdürenin boynu vurulur’ şeklindeki anlayışı tamda laikliğe tekabül etmektedir.Yani dini kaynaklardan neşet etmemiş bir uygulamanın, delilsiz ve mesnetsiz dini bir kılıfa sokulması gerçeği değiştirmez. Demokrasi ve laiklik denilince kimi islamcının kızgın bir boğaya dönmesini anlamakta bu açıdan mümkün değil! Bu baylar Batılı ülkelerde onlarca yıl yaşamış olmaları, batılıların icad ettiği ve sattığı eşyaları alabildiğine kullanmaktan asla imtina etmedikleri bir vakıa iken, demokrasi,halkın yönetimi belirlemesi, çok partili parlementer demokratik sistem denilince şiddetli bir yabancı düşmanlığı ile tepki vermeleri anlamsız bir şovenizmden öte geçmemektedir. Hele de Müslüman toplumlarla Batılı toplumlar arasındaki mukayeseli analizlere gösterdikleri şovenist tepkiler bağnazlıktan başka bir anlama gelmediği açıktır. Bu mukayese, sosyoloji ve siyaset biliminin başvurduğu bir yöntemdir. Bilakis totaliter,despot, dışlayıcı ve hoşgörüsüz bir dayatmacılığın ayan olmuş yüzünü tüm açıklığı ile ortaya koymak ve göstermek açısından gereklidir. Despotik bir dini anlayışın nerelere vardığını görmek açısından selefi anlayışın şu temennisi ibret vermesi açısından dikkate şayandır: “Keşke bir HALİFEMİZ olsaydı başımızda da, o da Yezid gibi olsaydı... Zalim de olsa bir halifenin olması ne güzel...”
Son olarak batı medeniyeti ve demokrasi deneyimi ile ilgili olarak radikal İslamcı geleneğin en önemli beyinlerinden merhum Şehid Seyyid Kutup’un değerlendirmeleri dikkate değerdir. “Şimdi bu uygarlığa ilişkin yargımız ne olacaktır? Uygarlığın zirvesine ulaşan ülkelerde yıkılışa doğru yönelen, insanlık için en büyük tehlike oluşturan, çılgınlık, ahlaksızlık, sapıklık ve psikolojik her türlü hastalığa ortam hazırlayan bu uygarlık hakkında yargımız ne olacaktır?
Hakkında idam kararı mı vereceğiz? Doğrusu, suça ve onun şartlarına eşit bir hüküm! Başta Alexis Carrel olmak üzere feryat ve imdat çığlıkları atan Batılıların bu uygarlık hakkındaki yargısı budur.
Fakat hemen belirtelim ki bu uygarlık hakkında idam kararı vermek, insanlık için en iyi çözüm değildir. Her şeyden önce bu sanayi uygarlığı hakkında idam kararı vermeye yetkili değiliz. Çünkü bu uygarlık insanlığın tarihinde yeri ve önemi olan doğal bir üründür. Bu dünyaya başka gezegenden gelmediği gibi rasgele ve kendiliğinden de ortaya çıkmış değildir. O halde, bu uygarlık, tarihin uygun bir zamanında insanlığın doğal bir ihtiyacını karşılamak için ortaya çıkmış, kökleri derinlerde olan bir uygarlıktır. Bu nedenle idam kararına layık değildir. İnsanlığa karşı işlediği bu kadar korkunç cinayetler nedeniyle hakkında idam kararı versek bile, bu kararı kabul etmeyecektir.” Görülmektedir ki Seyyid Batı Medeniyetine önemli rezervler koymakla birlikte Onu toptancı bir yaklaşımla üzerini çizme taraftarı değildir. Bu yapılsa bile bunun bir anlamı ve faydasının olmayacağının altını çizmektedir. Ya demokrasi ile ilgili görüşleri? Seyyid Kutup bu konuda ise, Yoldaki İşaretleri bir manifesto olarak kabul eden bazı aşırı takipçilerinin aksine farklı düşünmektedir. O demokrasiyi ‘şirk’ ve ‘Cahiliye’ olarak değil, geri kalmış İslam toplumları için reform ve bilinçlenmeden sonra müspet etki yapacak bir araç olarak görmektedir:
"karnını doyurmak için çöp bidonlarından topladığı yemek artıklarındaki kurtçukların bağırsaklarını kemirdiği insanların kol gezdiği bir topluma Demokrasi gelse ne olur, gelmese ne olur, çünkü böyle bir toplumda zenginler, ağalar, paşalar, seçkinler, güçlüler vd. bunlara gidecek ve oylarını rüşvetle, aldatma ile, tehdit ve korkutma ile, yalan dolanla alacak ve parlamentoya gidecek, tekrar tekrar seçilmeleri için de yasaları çıkarları doğrultusunda oluşturup çıkaracak ve çıkarlarına hizmet eden bu çark böyle dönmeye devam edecek" Fakirlik,açlık,yoksulluk,bilinçsizlik ve eğitimsizliğin egemen olduğu bir vasatta ‘seçim’ sisteminin işe yaramayacağı görüşündedir. Totaliterizm, istibdat ve despotizmin yarattığı ayrıcalıkları,korku ve baskıları,aldatma ve istismarları olumsuzlamaktadır. Merhum Seyyid, yoksulluğun kol gezdiği bir toplumun diktatörlüklerin ve istibdat yönetimlerinin bir eseri olduğunu, demokrasinin tamda yoksul halklar için luzumlu olduğunu belkide 1950 lerin dünyasında görememiş yada anlayamamıştı. Olgun bir demokratik düzen, elbetteki asgari bir kültür seviyesini gerekli kılmaktadır. Ancak belirtmek gerekir ki, yoksullukta, cehalette despotizmden, istibdattan kaynaklanmaktadır. Türkiye’den örnek verecek olursak, ekonomik ve sosyal gelişmeler tamamen; vesayetci otoriter sistemin zayıfladığı Menderes, Özal ve Erdoğan dönemlerinde gerçekleşmiştir. Zaten Dünya’ya da baktığımızda bu gerçek apaçık kendini göstermiyormu? Fakir ve yoksulluğun egemen olduğu Güney Ülkeleri; krallıklarla,monarşilerle yada totaliter yönetimlerle idare edilmekte, koyu bir istibdatın egemenliğinde bulunmaktadırlar. Demokratik çok partili parlementer sistemlerle yönetilen Batılı toplumlara baktığımızda; Refah seviyesinin yüksek, eğitim, sağlık, adalet, insan hakları konusunda gayet iyi bir durumda olduklarını gözlemekteyiz.
Batı; üçüncü dünyaya’nın bilime ve demokrasiye ulaşmasını kesinlikle istememektedir. Amerikanın Latin Amerikadaki ve Orta Doğudaki diktaları ve totaliter rejimleri desteklemesi bunun delilidir. Avrupanında da dikta rejimlerini desteklediği bir vakıa. Batının yaptığı; demokrasiye davet ediyormuş gibi yapıp, demokrasi karşıtı güçleri desteklemesidir. Bir taşla iki kuş vuruyor yani! Ekonomik ve siyasi gelişmişliğini paylaşmak arzusunda olduğunu söylerken hümanizmasını ve diyergamlığını ıspatlamış oluyor, diğer yandan despotik yapıları destekleyerekte; bu ülkelerin demokrasiye ulaşmasını ve dolayısıyla ekonomik ve siyasi gelişmeyi yakalamalarını kendi menfaatlerine aykırı görerek engellemiş oluyorlar. Sudi Arabistan, Pakistan, Türkiye, Tunus,Cezayir, Mısır, Ürdün, Endonezya, Türki Cumhuriyetler gibi ülkelerdeki despotik istibdat rejimlerine destek vermesi bu amaca matuftur. Sudan,İran, Taliban Afganistanı, Saddam Irak’ı,Somali gibi kendine sorun yaratan, muhalif rejimlerin kesinlikle demokratik bir rejime sahip olup, ekonomik ve siyasi gelişme sürecine girmelerini istememektedirler. Nereden bakılırsa bakılsın böyle bir durum Batının menfaatlerine aykırıdır. Batının bu muhalif ülkere olan husumeti; bu ülkelerde demokrasi olmaması değidir. Öyle olsaydı, Batı totaliter ve despot ülkelerle ittifaklar kurmazdı. Bu denklemde ilamcılar nerede duruyor? İslamcıların demokrasi karşıtlığı, bir taraftan totaliter despot rejimleri halkı müslüman ülkelerde alternatifsiz kılarken, diğer taraftan farkında olmadan Batının bu ülkelerdeki öngörülerini gerçekleştirme anlamına gelmektedir. İslamcılar “Demokrasi şirktir” diyerek kendilerini bir paradoksa mahkum etmiş görünüyor. Bir tarafta Batının islam ülkeleri için öngördüğü; despotik istibdatlar yada en fazla yarı demokrasilere mahkum etme planı; öte yanda İslamcıların “demokrasi şirktir” söylemi! Kim kime hizmet ediyor, kim kimin yanında!? Yada Batıyla çatışan kim!?İslamcılar; Batının ilmi,ekonomik,siyasal,askeri üstünlüğünü buna mukabil İslam dünyasının; despotism altında sağlık,eğitim, yoksulluk gibi benzeri sorunlarla bir kaos yaşadığını izah edememektedirler. İran’da islamcılar iktidara geleli 30 yıl olmasına rağmen neden yoksulluk, özgürlük, eğitim ve kalkınma sorunlarını aşamadı, dünyanın ilk 20 ülkesi arasına giremedi? Türkiye’de demokratik yoldan iktidara gelen ve onca engellemelere rağmen 8 yılda ekonomik ve siyasal bir ‘sıçrama’ gerçekleştiren hükümet bunu neye borçludur? İran’da olmayıbta Türkiyede olan nadir? Bunu İslamcıların düşünmesi gerekir. Sudan’da 30 Yıldır iktidardaki İslamcı despotik rejim başarısız bir siyasetle güney Sudanı kaybetti. Eğer Güney Sudanda demokratik bir rejim kurulurda 5-10 yılda Kuzey Sudan’ı ekonomik ve siyasal alanda geri bırakırsa; İslamcıların demokrası /despotizm paradoksu o zamanmı çözülmüş olacaktır! Elbetteki zaman sosyal sorunları çözmede en iyi ilaçtır. Ancak, şovenist asabiyetçi yaklaşımlar, Ümmetin zamanını heba etmemelidir.
Hangisi Daha İnsanidir
Tarih boyunca bilinen ve günümüzde de devam edegelen totaliter sistemlerde yönetimdekileri değiştirmek asla Halkın elinde değildir ve iktidardakiler ilelebed saltanatlarını devam ettirme azmi ve gayreti içinde olmuşlardır. Bunun için her türlü gayrimeşru ilişkiye girmekte de bir beis görmemişlerdir. Bu günde böyledir. Kimseye ve hiçbir kurumada bu diktatör bayları sorgulayacak, hizaya çekecek, iktidardan alacak güç ve yetki verilmemiştir. Birde böylesi yönetimlere dini meşruiyet zırhı giydirildiğinde, idareci ve yöneticiler layüsellik kazanmakta ayrıcalıklı bir sınıf oluşmaktadır. Sorulacak soru şudur: Halkın tepesinde kılıç ve sopa kesilen, korkutan ve pusturan böylece istismar ederek yoksulluğu ve geriliği halka kader olarak giydiren, layüsel ebedi milli şeflik sistemi nasıl meşru görülebilir ve hangi gerekçelerle savunulabilir? Böylesi bir istibdat rejimi; Halkın anayasal düzen içinde belli süreliğine, ülkeyi yönetmeye talibli olan siyasi gruplar içinden birine bu yetkiyi seçimle tevdi ettiği, Halk tarafından yetkili kılınan yönetimin icraatlarından Halka karşı sorumlu olduğu, İdarenin Yargı ve parlemento denetimine tabi olduğu demokratik bir yönetim usulünden daha insani ve daha İslami olabilirmi? Örneğin Pakistan’daki yönetim yada Suudi Arabistan’ın İslami olduğunu kim iddia edebilir!? Mısır Rejimi mi İslam’a daha yakındır, Türkiyedeki parlementer demokratik sistemmi daha yakın? Cezayir’de İslamcı parti Fis, serbest seçimlerle iktidara geleceği anlaşılınca Dış kışkırtma ve içerdeki despotik odaklar tarafından demokratik nizam ortadan kaldırılarak totaliterizm egemen kılındı. Tunus’ta Nahta Hareketi, demokratik süreç sayesinde kendini ifade edebiliyor ve muhalefet ediyordu. Darbeyle iktidarı ele geçiren Abidin bin Ali diktatörlüğünde müslümanların ne büyük baskılara maruz kaldığı herkes tarafından bilinmektedir. Ya SCCP deki Müslüman Halkların durumu? Neredeyse dinlerini tamamen unutmuştular. Bu örnekleri uzun uzadiye çoğaltabiliriz. Apaçık olan gerçek; İslam ve müslümanlar totaliter/Despotik istibdat rejimlerinde nefes alamamakta, gelişememekte, hayat bulamamaktadır. Bu nedenle de Hicret ibadeti devreye sokulmuştur. Özgür,hoşgörülü, medeni ortam İslam’ın hayat bulacağı, yeşerib,serpileceği ortamlardır.
Sudan’da Müslümanlar iktidara geldiler lakin despotizme ve istibdata teslim oldular.Despotizm de İç savaşları ve ayrılıkçılığı körükledi ve bölünmenin eşiğine geldi Sudan. Devlet ve siyaset tecrübesi olan Müslüman Düşünür Hasan Turabi; halk iradesiyle yani icmasıyla seçilmiş bir hükümetin dini hakemlik yaparak toplumda farklı dinlere mensup yurttaşların hukukunu gözeteceğini söylüyor ve hemde halk iradesine tabi olması gerektiğini belirtiyor. Yönetimin/İktidarın Müslüman Halkın yada müslümanlarında bir kısmını oluşturduğu Halkın iradesine tabi olması ve bunun için gerekli kurum ve araçların tesisi; denetimsiz,layüsel totaliter, müstebit, despotik yönetimlerin getireceği trajedileri engelleyebilir ancak. Halk iradesinin belirleyciliği olmadığından İran’da da rejim otoriterizme ve istibdata kaydı. Daha otuz yıl dolmadan Ülkede büyük bir fay hattı oluştu. Despotizm fanatikleşmeyi körükledi, hoşgörüyü ortadan kaldırdı. Muhalefet dışlandı ve lanetlendi. İranda olan budur. Despotizm, olan şii hoşgörüsünü de ortadan kaldırmış, Devrimin en önde gelen Evladları karşı devrimci yaftasından kurtulamamıştır. Gelinen nokta hiçte içaçıcı bir manzara ortaya koymuyor. Oysa İran’daki Devrim geniş bir öncü Kadro’nun Halk desteği ile geçekleşmişti. Halk olmasaydı ne ulema nede aydınların gayreti bu Devrime yetmezdi. Ali Şeriati, Abdulkerim Suruş gibi düşünürlerin yeşerttiği İslami aktivistlerin, usuli ekolün önderleri Humeyni, Talegani, Muntazeri, Mutahhari gibi Ayetullahların önderliğinde ve Halkın ekseriyetinin katılımıyla muazzam bir Devrim gerçekleştirildi. Halkın desteği ile yapılan bu devrim meşruiyetini ve gücünü halktan aldığı gibi, halka tabi olacak iradeyi ve düzenlemeyi ne yazıkki gerçekleştiremedi. Halkın murakabesi dışında kalan her yönetim gibi İstibdata yöneldi.Pakistan’da yaşanan siyasi tecrübe ise bir facia türünden. Pakistan Anayasasında Rasulullah’a hakaret ölüm cezasını gerektiriyor olmasına rağmen mezhebi hoşgörüsüzlük, camilerde müslümanların kitlesel olarak katledilmesine neden olurken bu konuda hiçbir şey yapılamıyor! Siyasi çalkantılar ve gelir adaletsizliği ise had safhada.Sebebi totaliter devlet yapısı ve despotizmden kaynaklanan özgüveni elinden alınmış bir halk kitlesi. Bir toplum kendini düzeltmedikçe Allah o toplumun halini düzeltmez!
Her toplum layık olduğu ile yönetilir. Serbest seçimler toplumda erdem ve fazileti teşvik edici bir vasat oluşturur. Müslümanları ataletten kurtarır, nesnelleşmiş kitleleri, şahsiyetleştirir ve ayni zamanda özneleştirir. Yönetimde etkin olmak için gayret ve yarış başlatır. İslam’ın bütün devirler boyunca dünyanın uluslararası ilişkilerini Kapitalist ideolojiden daha iyi düzenleyecek zenginliğe sahip olduğuna inanıyoruz. Kur’an müslüman tahayyülünü inşaa etmesi ile oluşacak devinim, hem İslam ülkelerinde özgün sosyo ekonomik modelleri ortaya çıkartacak, hemde uluslar arası ilişkilerde Batı’yı da aşan bir örneklik sunacaktır. Yeterki Kur’an’ın öngördüğü mükemmellik ile müslümanların pratikleri arasındaki devasa farklılık giderilmiş olsun. Bunun içinde öncelikle dini olanla tarihi olanı biribirinden ayırmak, Vahyin arı/duru olan kaynağına ve Rasulullah’ın örnekliğine dönmeyi başarabilelim. 1400 Yıldır Vahiy ve Sünnetten üretilen (içtihatlar, fıkıh v.s.) muktesabat ile bu günün dünyasında ayakta kalmanın ve helede uluslar arası ilişkilerde önemli bir aktör olabilmenin imkanı yoktur. İslam toplumlarının hali hazırdaki siyasi ve ekonomik gerilikleri, Dünyaya bir mesaj vermeye yetmeyeceği gibi kendilerini de meskenetten ve izzetsizlikten kurtarmaya yetmeyeceği ortadadır. Düşünün ki sadece Almanya’nın gayrisafi milli hasılası olan 4 trilyon Dolar, başta Türkiye, İran,Suudi Arabistan olmak üzere tüm İslam Ülkelerinin milli gelirine (GSMH) eşittir. Ki hemen belirtelim Türkiyenin tek başına 2010 GSMH 650 milyar Dolardır. Anlatılanların gösterdiği şudur: İslam Ülkeleri kötü idare ediliyor. İdare olarak yetersiz ve kariyersiz kadroların elindedir. Baskı ve şiddet kullanılarak yönetilen bu ülkelerin birçoğu başarısız ülkelerdir. Bangaldeş, Pakistan, Yeman, Irak başarısız ülkelere örnektir. Başarısız Ülkeler; Yurtaşlarının sayısını bile tam olarak tespit edecek donanımlardan mahrum ülkelerdir. Eğitim,sağlık, sosyal adalet dibe vurmuş durumdadır. Ağır ekonomik ve sosyal sorunlara sahiptirler ve bir avuç mutlu azınlığın müreffeh yaşamına karşılık ülke nüfusunun neredeyse tamamına yakını fakirlik çoğunluğuda yoksulluk ve açlık sınırında yaşamaktadır.
Uluslararası Toplum’un Dinlere Bakışı
Günümüz Dünyasının gerek dinlere gerekse farklı kültür ve uygarlıklara bakışı düne oranla çok farlıdır. Hoşgörü, talerans ve iyi niyet iradesi gözlenmektedir ve insan hakları konusunda olumlu bir hassasiyet gözlemlenmektedir. Amerika’da daha ikinci Dünya Savaşından sonrasına kadar devam eden siyahlara karşı ırkçı ayrımcılık elli yıllıkm bir zaman diliminde tamamen eredildi. İnsan bile sayılmayan siyahlar, sarı ırka mensup uzak doğulular artık Batılı ülkelerde devlet başkanı olabiliyor, ünlü futbol takımlarının neredeyse yarı kadroyu kapıyor ve çin lokantaları beyazların ayrıcalıklı mekanları haline geliyor. Dinler açısından da durum bu yöndedir. Batılı ülkelerde gerek sivil alanlarda gerekse kamusal alanda dini ihtiyaçlar için gerekli önlemler ve düzenlemeler anayasal gereklilikle yapılıyor, insanların inanç ve felsefelerini özgürce tebliğ,propaganda, tanıtım ve alametlerini üzerlerinde teşhir özgürlüğünü tanıdıklarına ve bu hususta ciddi bir sorunlar yaşanmaması sevindiricidir. Ancak Batı toplumlarında görülen bu hoşgörü ve özgürlük ortamı totaliter toplumlara doğru yerini baskı ve zulme bırakmaktadır. Halkı Müslüman olan Totliter baskıcı Ülkelerde dini baskılar; bilinen vakaı adiyeden olaylardır. Fas,Tunus, Mısır, Türkiye
, eski Sovyet Cumhuriyetleri, Çin,Arabistan v.b. ülkelerde ideolojiler farklı olsa da istibdat ve despotizm noktasında ikiz ülkeler kategorisindedirler. Batılı ülkelerde dini kimlikler, inançlar anayasal teminat altındadır. Dine Davet; her inanç ve felsefe için oldukça özgür bir ortamda yapılmaktadır. Bunun için gerekli tedbirler ve imkanlar kamu yönetimi tarafından sağlanmaktadır. Dolayısıyla Haçlı Seferleri döneminin şartlarından çok farklı bir dünya da yaşamaktayız. Ve böylesi bir dünya İslam Daveti için iyi bir vasat oluşturmaktadır. Pakistan’da ve Arabistan’da dini kutsallar, müeyyideleri ölüm cezası olan kanunlarla korunurken, Batı toplumlarında genellikle bu gönüllülük esası ve hoşgörü içinde tabiiki hukuk nizamı içinde kendine yer edinmiş yasal düzenlemelerle de sağlanmaktadır. Dolayısyla İslam’ın ‘dinde zorlama yoktur’ ilkesi, demokratik Batı toplumlarında kendiliğinden tahakkuk etmiştir. Ve bu durum İslamın cezbedici Davetine büyük olanaklar sunmaktadır. Yeterki hikmet temelli peygambervari bir Davet yöntemi ortaya koyabilelim.
Nasıl Bir İslam Devleti?
Müslümanların ve gayri müslimlerin özgürlük ve şereflerinin teminat altına alındığı bir devlet. Halkın özgür iradesiyle seçtiği ve yönetime getirdiği, halka hizmeti adalet ve kıst çerçevesinde amaç ve hedef edinmiş bir devlet. Hikmetle ve şefkatle vatandaşına yaklaşan bir anşlayış.Yaratandan ötürü hürmete layık olan Adem evladı, ya dinde müslümanların kardeşleridir yada beşer olarak kardeştirl anlayışı. Zalim ve istikbar etmiş kardeşe
Habil’in tavrı dikkate alınmalıdır. İkinci olarak bu devlet demokratik bir yönetime sahiptir ve Halkın iradesi; Devletin ve toplumun mahiyetini,şeklini belirlemede esastır. Aksi durumda dayatma,istibdat ve baskının zuhur edeceği bilinmelidir. Her toplum neye layık ise özgür iradesiyle ve gönüllü olarak buna karar verecektir.Ya İslam toplumu olacak yada seküler bir toplum! İktidarı ele geçirmiş küçük bir elitist kadroya elinde sopayla toplumu zorla "marufa" sevk etme usulü İslam'ın değil Zorba,müstebit ,gerici rejimlerin yöntemidir. İhtilaflar demokratik bir ortamda barışçıl atmosferde, herkesin asgari düzeyde de olsa razı edildiği, haklarının korunduğu bir çözüme kavuşturulacaktır. Her toplumun kendine özgü dini,ideolojik haritası mevcuttur. Bu itibarla bir şablon devlet önerisi, dayatma ve baskı demektir. Doğal olarak bu da çatışmayı, zıtlaşmayı ve düşmanlıkları körüklemektedir. Oysa İslam Barış ve selamet dinidir. Çatışma ve savaş İslamda son çaredir ve temennide edilmeyen bir seçenektir. Demokrasi tartışma ve davete barışçıl bir ortam sunmaktadır.Davete barışçıl bir ortam sunan yani “vurun konuşturmayın!” yaklaşımıyla şiddet ve terör uygulamayan her toplumu İslam yaşanır bularak olumlamaktadır.Habeşistana hicret bunu göstermektedir. Nuh as 950 yıl Kavmi içinde yaşamış olması,Davet’e imkan bulduğu içindir. Davet önünde şiddete dayalı bir tepki olmaması, İslam ve Müslümanlar için büyük bir imkandır. Zikrin doğruluğuna ve gücüne inanan müslümanlar için toplumsal dönüşümde herkesle ayni şartlara sahip bir yarışta olmak, baştan avantajlı olmamız anlamına gelmektedir. Tüm Elçilerin kavimlerine yaptığı Davet; şiddet ve çatışma tepkisiyle karşılaşmıştı. Eğer barışçıl ve hoşgörü ortamında ve medeni tartışma ortamı korunmuş olsaydı bu İslamın memnuniyetle karşılayacağı bir seçenek olacağı kuşkusuzdur. Demek ki ne zaman bir toplum nefsindekini değiştirecek o zaman Allah o toplumun halini değiştirecektir. İşte demokratik düzen müslümanlara bu imkanı sunduğu gibi, insanların özgürlüğünü ve şahsiyetini anayasal teminat altına alması noktasında baskıcı, otoriter, despotik idarelere tercih edilir bir seçenek olmaktadır. İslam Devleti gayri müslümleri ikinci sınıf vatandaşlar olarak göremez. Bu günün konjoktöründe Batılı toplumların kendi dinlerinden olmayanlara gösterdiği toleransı aşan bir hoş görüyü göstermek zorundayız. Zira Davet mükellefiyetinin önünde bir engel olan bu uygulama ile Dünyada Darusselamı gerçekleştirmemiz mümkün değildir. Eğer gerçekten mutsuz ve haksızlığa uğramış Allah’ın kulları sığınacak bir yurd arayacaksa tercihleri Darusselam olmalıdır. Hiç kimseden de ikinci sınıf vatandaş olacağı bir ülkeye sığınmasını bekleyemezsiniz. Dolayısıyla İslam Devleti çoğulcu bir toplum olmak zorundadır. İslam devleti anayasası, iyiliği, fazileti, erdemi teminat altına alacak, kötülüğü, erdemsizliği, aşağılık ilişkilerede toplumun kapılarını kapatma tedbirlerini alacaktır. Yani İslam Devleti demokrasisi, Batılı Ülke demokrasileri gibi erdemle faziletsizlik arasında nötür olmak zorunda değildir. Kaldı ki bu alanda da homojen bir Batı ve demokrasiden bahsetmek zordur.
H u l a s a
Bütün bu anlatılanların hülasasına gelince: Toplumlar tıpkı insanlar gibidir. İnançlı, inançsız, faziletli/ takvalı, seküler, laik, despotik/hoşgörüsüz, toleranslı/erdemli olmak üzere çok çeşitli ve renk ve tonlarda toplumlardan bahsetmek mümkündür. İnsanlar da böyle değilmidir. Her haliyle biribirinin ikizi olan iki insan varmıdır yeryüzünde? Taqvalı insanın karşılığı faziletli/erdemli toplumdur. Her toplum layık olduğu ile yönetilir. Nefsindekini değiştirmedikçe Allah bir toplumun halini değiştirmez. İnsanların seri suluku olduğu gibi tolumlarında kemalata doğru bir değişimi vardır. Tepeden gelen değişimlerle, halktan gelen arasındaki fark; biri zor kullanarak toplum mühendisliği ile şekli bir değişimi sağlayabilirken diğeri gönüllülük esasında özgürce bir değişim ve dönüşüm demektir. Özgür bir toplumda samimi ve taqvalı bir önderlik elinde Davetin icabet görmemesi mümkün değildir. İnsanlığın ortak akılla ve ortak tecrubeyle geldiği bu günkü vasat; sivil,özgür,hoşgörü, tahammül vasıflıdır. Bu olgun toplumsal vasat iyi değerlendirilmelidir. İnsanlığın geldiği demokratik toplumsal yapının alternatifi, orta çağdan kalma baskıcı despotik yönetimler olamaz. Despotik
,totaliter
yönetimin karşıtı; Halka dayanan, merhametli, hoşgörülü, farklılıkları meşru gören, özgürlükçü yönetimdir ki birinde Halk bir avuç elitistin (Efendinin) tebaasıdır, diğerinde Halk efendi, devlet hizmet edendir.Müslüman aydınların demokrasiyide aşan bir yönetim şeklini ortaya koyma zamanı geldi de geçiyor bile. En azından insanlığın bu alandaki tecrübelerinden komplekse kapılmadan ve şovence bir asabiyete girmeden istifade ederek Tevhidi Dünya Görüşü içinde meczedilmiş bir demokratik yönetim modelini ortaya koyabilmeliyiz. Unutmayalım ki, Batı üçüncü dünya ülkelerinde özellikle de İslam dünyasında demokrasiyi kesinlikle istememektedir. Zira ceberrut ve istibdat rejimlerini desteklemesi bunu göstermektedir. İslam Ülkelerinde demokrasi karşıtlığının Batı çıkarlarına olduğu kadar despotik gerici rejimler lehine de olduğunu, İslamcı aydınların artık anlaması gerekir. Despotik iktidarlara muhalefet; kendi başına bir anlam ifade etmiyor. Bu tür baskıcı ve despot yönetimlerin alternatifi, ayni şekilde despot ve istibdatçı yönetimler olamaz. Sömürü,istismar,istizaf ve geriliğin ortadan kaldırılması;Barış,adalet ve özgürlüğün tesissi için; Tevhidi dünya görüşünün inşaa ettiği,Halka dayanan, özgürlükçü, örgütlenme,muhalefet ve ifade özgürlüğüne dayalı , sosyal,demokratik,hukuk devleti ilkelerinin anayasal güvence altına alındığı siyasal bir sistemin varlığına bağlıdır.
Despotizm, ister bireysel ister sıkıca birbirine bağlı bir grup tarafından olsun mutlak siyasi bir güç ile hükmeden tek bir idari otoriteye sahip hükümet biçimi. Klasik biçiminde despotizm, bir şahsın idaresinin olduğu devlet, despot ise bütün siyasi gücü kullanan ve bütün devleti temsil eden diğer herkesin ikincil önemde olduğu otoritedir. Bu tip despotizm medeniyetin kurulmasında ilk aşamalarda görülen derebeylik ve benzeri yönetimlerde yaygındı. Tarihteki Mısır Firavunları klasik despotlara bir örnektir.Düşünce ve ifade özgürlüğü bulunmaz. Yönetim aleyhine fikir öne sürülemez. Sadece totaliter görüşlü kişiler yönetime katılabilir.Lider tek güçtür, tanrısaldır, her şeyi bilir, her şeye hakkı vardır. Liderin ruhunu okşayan lütfuna mazhar olur, eleştiren hiçlikte kaybolur. Her şeye o karar verir, hukuk odur.Toplum sistemlerini açık toplum ve kapalı toplum olarak ikiye ayırırsak, kapalı toplumlar açık toplumun düşmanıdır ve er geç açık toplumu yok etmek isterler. Kapalı toplum vahşet ve teröre dayanır, baskı ve zulme dayanır, patolojik ve akıldışıdır. İnsanların zulme başkaldıracak yolları tıkanmıştır. Totaliterizm kelimesinin, ona olumlu bir anlam yükleyen Mussolini tarafından icat edildiği sanılmaktadır. Mussolini, I. Dünya Savaşı'ndan sonra etkili olan merkezi otoriteye karşı yıkıcı güçler yüzünden savunmasız kalmış bir ulusun birliğini ve ulus aracılığıyla da devlette cisimleşen tarihi bir topluluk kimliğini hedefliyordu. Faşizm, devletin birey üzerindeki üstünlüğünü ve bu devletin gücünün sınırsız biçimde yayılmasını öngörür.Mussolini "faşizme göre, her şey devletin içindedir ve devletin dışında insani veya ruhsal hiçbir şey yoktur, dahası onun dışında hiçbir şeyin değeri yoktur. Bu anlamda faşizm, totaliterdir ve bütün değerlerin sentezi ve birliği olan faşist devlet, bir halkın yaşamının tüm yönlerini ifade eder, geliştirir ve güçlendirir" diye yazıyordu. Totaliter sistemlerin diğer rejimlerle farkı tanımlanmaya çalışılmıştır. Bütün totaliter sistemlerin egemen tarihi ve ideolojik unsuru olabilecek özellikler üzerinde bir anlaşma yoktur. Ama "totalitarizm" terimini, devletin hedef olarak seçtiği şeye ulaşmak için "bütün yollar"ın kullanılması anlamına geldiği de açıktır. Carl Friedrich ile Zbigniew Brzezinski totaliter rejimlerin 7 ortak özelliğini şöyle vurgular:1. Ütopyacı gelecek vaadi ve binyılcı egemenlik iddiasıyla gelişmiş bir ideoloji.2. Tek kişi, tek lider, tek parti.3. Terör sistemi, fiziksel veya psişik.4. Medya tekeli.5. Silah tekeli. 6. Bürokratik koordinasyonla, ekonominin merkezi yönetimi.7. Totaliter rejime destek veren propagandalar.
Totaliterizm faşist, teokrasist ve bunun gibi katı sistemlerin belirgin tanımıdır. Totaliter rejim, halkın geleceği için yapılan bir şeydir. Bu nedenle totaliter rejimin korunması için her şey yapılabilir. Birey, yönetimin manipülasyonlarına açıktır. Düşünce ve ifade özgürlüğü bulunmaz. Yönetim aleyhine fikir öne sürülemez. Sadece totaliter görüşlü kişiler yönetime katılabilir. Lider tek güçtür, tanrısaldır, her şeyi bilir, her şeye hakkı vardır. Liderin ruhunu okşayan lütfuna mazhar olur, eleştiren hiçlikte kaybolur. Her şeye o karar verir, hukuk odur.Toplum sistemlerini açık toplum ve kapalı toplum olarak ikiye ayırırsak, kapalı toplumlar açık toplumun düşmanıdır ve er geç açık toplumu yok etmek isterler. Kapalı toplum vahşet ve teröre dayanır, baskı ve zulme dayanır, patolojik ve akıldışıdır. İnsanların zulme başkaldıracak yolları tıkanmıştır.Devlet her şeydir. İnsanlara nasıl yaşayacağını dikte eder. Bireysellik bir puttur. Putları, düşünce polisi izler. Rejim, insanların doğal yapısını öyle bozar ki, insan insanlıktan çıkar, bu insanlar şu an varolmazlar veya gelecekte varolması gereken bir sistemin araçlarıdırlar veya gelecekteki sistemin varolması gerekmeyenleridir.Rejimler totaliterdir ama isimleri cafcaflı olabilir: Halk cumhuriyeti, halk demokrasisi.. Rejimin rüyası uyanıkken gördürülür, bekası devrimci coşkuyla ayakta kalır. Karl Popper bunu şöyle tasvir eder: "Tavizsiz radikallik. Tüm toplumsalın yapısını kökten dönüştürecek kıyametimsi bir devrim rüyası. Taş üstünde taş bırakmadan toplumu bir bütün olarak ele alma."Üstün bir güç, bir parti, bir lider, bir grup, bir komite, bir aygıt bütün insanları yutan bir karadeliktir. Çoğulculuk ve özel alan suçtur. Militarizm rejimin sembolü olmuştur. Despotizm, ister bireysel ister sıkıca birbirine bağlı bir grup tarafından olsun mutlak siyasi bir güç ile hükmeden tek bir idari otoriteye sahip hükümet biçimi. Klasik biçiminde despotizm, bir şahsın idaresinin olduğu devlet, despot ise bütün siyasi gücü kullanan ve bütün devleti temsil eden diğer herkesin ikincil önemde olduğu otoritedir. Bu tip despotizm medeniyetin kurulmasında ilk aşamalarda görülen derebeylik ve benzeri yönetimlerde yaygındı. Tarihteki Mısır Firavunları klasik despotlara bir örnektir.Düşünce ve ifade özgürlüğü bulunmaz. Yönetim aleyhine fikir öne sürülemez. Sadece totaliter görüşlü kişiler yönetime katılabilir.Lider tek güçtür, tanrısaldır, her şeyi bilir, her şeye hakkı vardır. Liderin ruhunu okşayan lütfuna mazhar olur, eleştiren hiçlikte kaybolur. Her şeye o karar verir, hukuk odur.Toplum sistemlerini açık toplum ve kapalı toplum olarak ikiye ayırırsak, kapalı toplumlar açık toplumun düşmanıdır ve er geç açık toplumu yok etmek isterler. Kapalı toplum vahşet ve teröre dayanır, baskı ve zulme dayanır, patolojik ve akıldışıdır. İnsanların zulme başkaldıracak yolları tıkanmıştır.
Devamı:
http://islamsiyasa.blogspot.com/2011/01/nasl-bir-yonetim-tarihi-vasat-ve.html#ixzz1BrPJxTnW
